Λίγες μέρες πριν την τελευταία παράσταση του Φεστιβάλ Θυμέλη 2024 Θεσσαλονίκης συναντηθήκαμε με την ταλαντούχα σκηνοθέτιδα του έργου «Σφαγή!» για να μας μιλήσει για αυτό. Αντ' αυτού στράφηκε η κουβέντα μας πολύ γρήγορα στο φαινόμενο της βίας, το οποίο μαστίζει την κοινωνία μας όλο και περισσότερο. Η Γιώτα Αλεξοπούλου η... αρχηγός της Θεατρικής ομάδας «Φύρδην Μίγδην», όπως την αποκαλούν οι φίλοι της, απάντησε με περίσσια υπομονή στις απορίες που είχαμε. Ας δούμε, λοιπόν, τι μας είπε...
Σκηνοθετείτε την παράσταση «Σφαγή!» που θα παρουσιαστεί σε λίγες μέρες στο Θέατρο Μετροπόλιταν. Πείτε μας λίγα λόγια για το έργο.
Το έργο έχει ως αφορμή τη συμπλοκή δύο εντεκάχρονων παιδιών σε μια πλατεία και περιγράφει τη συνάντηση, σε ένα αστικό διαμέρισμα, των δύο ζευγαριών που καλούνται να συζητήσουν τον τσακωμό των παιδιών τους, με τρόπο ώριμο και πολιτισμένο. Κατά τη διάρκεια της βραδιάς οι γονείς χάνουν τον έλεγχο, με αποτέλεσμα να αρχίσουν να συμπεριφέρονται οι ίδιοι σαν «παιδιά». Καθώς κανείς από τους τέσσερις δεν αντέχει να αναλάβει το δικό του μερίδιο ευθύνης, οι χαρακτήρες συγκρούονται, εφευρίσκουν συμμάχους και ανακαλύπτουν τον εχθρό στο ίδιο τους το σπίτι. Τελικά θα εκραγούν με κωμικοτραγικό τρόπο, αναδεικνύοντας ως νικητή το θεό της Σφαγής. Είναι μια σύγχρονη, μαύρη κωμωδία, που ισορροπεί αριστοτεχνικά ανάμεσα στη σοβαρότητα και την ελαφράδα, χωρίς όμως διδακτισμούς και εύκολα συμπεράσματα.
Με ποια αφορμή αποφασίσατε να σκηνοθετήσετε τη συγκεκριμένη παράσταση;
Ως συνδιοργανωτές του Πανελλήνιου Φεστιβάλ Ερασιτεχνικού Θεάτρου Θερμαϊκού, θέλαμε να παρουσιάσουμε με την θεατρική μας ομάδα, Φύρδην Μίγδην, ένα έργο κατά την τελετή έναρξης του 3ου Φεστιβάλ που έλαβε χώρα στο αμφιθέατρο ΚΑΠΠΑ στις 23-30 Οκτωβρίου 2023. Λόγω περιορισμένου χρόνου, ήταν αδύνατο να στήσουμε μία παράσταση στην οποία θα συμμετείχαν και οι 20 ηθοποιοί της ομάδας μας. Είχαμε παρακολουθήσει την ομώνυμη ταινία του Ρόμαν Πολάνσκι, την ξεχωρίσαμε τόσο για το κωμικοτραγικό στοιχείο που την διατρέχει όσο και για το πόσο επίκαιρο παραμένει το θέμα που πραγματεύεται, και καταφέραμε να την αποδώσουμε μέσα σε μόλις δύο μήνες προετοιμασίας.
Ένα έργο επίκαιρο. Κατά τη γνώμη σας μπορεί το συγκεκριμένο έργο να βοηθήσει στο να βελτιωθούν οι καταστάσεις στην κοινωνία μας;
Λέγεται πως το πρώτο βήμα για την επίλυση ενός προβλήματος, είναι η αποδοχή του. Δεδομένου ότι βασική προϋπόθεση για την αποδοχή του προβλήματος είναι η αναγνώριση του, το συγκεκριμένο έργο θα μπορούσε να βοηθήσει καθώς φέρει τον θεατή αντιμέτωπο με την πραγματικότητα που βιώνουμε όλοι μας, και που μας είναι τόσο οικεία ώστε καταλήγουμε δυστυχώς να την θεωρούμε «φυσιολογική» και να μην αμφισβητούμε την ορθότητα και την λειτουργικότητα της.
Το bullying αποτελεί καθημερινό φαινόμενο στη σύγχρονη εποχή και δυστυχώς συνηθίσαμε οι περισσότεροι στο να παρακολουθούμε φαινόμενα βίας από εφήβους ή ακόμη και από παιδιά μικρότερης ηλικίας. Γιατί πιστεύετε πως έφτασε η κοινωνία σε αυτό το σημείο;
Αισθάνομαι πως το πρόβλημα είναι πολυπαραγοντικό. Βεβαίως, μεγάλο ρόλο παίζει η αλλοτρίωση και ο ατομικισμός που κυριαρχεί στην σημερινή κοινωνία. Οι άνθρωποι έχουμε αποξενωθεί, δεν γνωρίζουμε, δεν βλέπουμε πραγματικά ο ένας τον άλλον, ακόμη και μέσα στην ίδια την οικογένεια. Οι περισσότεροι πιάνουμε τους εαυτούς μας παγιδευμένους σε μια ζωή που μοιάζει πλέον με αγώνα, και όπου όροι όπως «οικογενειακές στιγμές», «ξεγνοιασιά», «ψυχαγωγία» αποτελούν πολυτέλεια, και έννοιες όπως η εμπιστοσύνη, η αθωότητα, και η αγνότητα φαντάζουν ουτοπικές. Σε ένα τέτοιο μη-υγιές περιβάλλον, όπου τα παιδιά αναγκάζονται να μεγαλώσουν σχεδόν μόνα τους, σαν τον τυφλό που οδηγείται από τους τυφλούς, χωρίς καθοδήγηση, χωρίς δημιουργικές διεξόδους έκφρασης, χωρίς να έχουν διδαχθεί μηχανισμούς για τη συναισθηματική τους αυτορρύθμιση, με γονείς σωματικά και συναισθηματικά εξουθενωμένους, με ένα μέλλον αβέβαιο, πώς μπορούμε να περιμένουμε ότι τα παιδιά δεν θα ανταποκριθούν με μη-υγιείς τρόπους;
Οι γονείς ως καθρέφτης του παιδιού πόσο πιστεύετε ευθύνονται για αυτά και κατά πόσο πιστεύετε θα μπορούσαν να βελτιώσουν τις κακές συμπεριφορές που έχουν αποκτήσει τα παιδιά τους;
Σίγουρα η οικογένεια αποτελεί όχι μόνο μια μικρογραφία της κοινωνίας, αλλά και την πρώτη επαφή του παιδιού με ένα σύστημα ανθρώπων. Όντας μιμητικά πλάσματα, τα παιδιά τείνουν να αντιγράφουν τις συμπεριφορές που παρατηρούν στο περιβάλλον τους. Έτσι, η παιδεία και τα μαθήματα που λαμβάνουμε μέσα στην οικογένεια όσον αφορά το πώς σχετιζόμαστε με τους άλλους, τη θέση μας στην κοινωνία, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις μας μέσα σε αυτή, τους κανόνες συμπεριφοράς που οφείλουμε να ακολουθούμε ως μέλη της, είναι υψίστης σημασίας. Παρ’ όλα αυτά, θα ήταν άδικο αν σε ένα πολυσύνθετο ζήτημα όπως η συμπεριφορά των παιδιών, η οποία μπορεί να επηρεάζεται από πολλούς και διάφορους, εξωγενείς και όχι μόνο, παράγοντες, εστιαζόμασταν αποκλειστικά στον ρόλο των γονέων ιδίως σε μια εποχή που αυτοί καλούνται να απουσιάζουν από την οικογενειακή εστία το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας προκειμένου να ανταπεξέλθουν στις αυξανόμενες βιοποριστικές απαιτήσεις.
Το κύριο μήνυμα της παράστασης είναι ότι ο άνθρωπος είναι βάρβαρος. Πιστεύετε ότι αυτό είναι κάτι που ο απλός θεατής μπορεί να διαχειριστεί ή μήπως είναι λίγο βαρύ το να ακούει πως είναι βάρβαρος;
Είναι γεγονός πως «η αλήθεια είναι πικρή» και «πονάει», γι’ αυτό και είναι σημαντικό όχι μόνο το τί λες, αλλά και πώς το λες. Τα βασικά μηνύματα του έργου παρουσιάζονται με τρόπο κωμικοτραγικό, ξεδιπλώνονται και κλιμακώνονται σταδιακά, επιτρέποντας στον θεατή να φτάσει στα δικά του συμπεράσματα και αυτό-αποκαλύψεις στο βαθμό που ο ίδιος αισθάνεται άνετα. Η παράσταση αφήνει στο τέλος τον θεατή έχοντας ξυπνήσει μέσα του ποικίλα συναισθήματα και προσφέροντας του άπλετο χώρο για προβληματισμό και αυτοστοχασμό.
Πριν από λίγο διάβασα δυστυχώς για μία νέα γυναικοκτονία, που σημειώθηκε σε περιοχή των Αθηνών. Πιστεύετε πως η ενδοοικογενειακή βία ή η βία γενικότερα θα υπάρχει ως καθημερινό φαινόμενο στη ζωή μας ή θα ήταν ουτοπικό να πιστεύουμε πως κάποια στιγμή θα σταματήσουν όλα αυτά;
Δυστυχώς, δε μπορούμε να βασιστούμε στην ελπίδα πως άνθρωποι που διακρίνονται από αίσθηση κυριότητας και αυτονόητου δικαιώματος, και που θέλουν να επιβάλλουν τον έλεγχο και την κυριαρχία τους επάνω στους άλλους θα επιλέξουν να αλλάξουν την συμπεριφορά και τον δυσλειτουργικό τρόπο επικοινωνίας τους. Όμως η ενημέρωση αποτελεί δύναμη, και θα ήταν χρήσιμο να επικεντρωθούμε στην ενημέρωση και την εκπαίδευση της κοινωνίας σε θέματα ενδοοικογενειακής βίας, σχέσεων κακοποίησης, και κακοποιητικών συμπεριφορών ώστε να μπορούμε να τις αναγνωρίζουμε από νωρίς, να τις αποφεύγουμε, και να τις αντιμετωπίζουμε με ασφάλεια με την πρώτη υποψία πως γινόμαστε αποδέκτες χειριστικών συμπεριφορών.
Τελικά πιστεύετε πως η τέχνη μπορεί να κάνει τον άνθρωπο καλύτερο;
Θέλω να πιστεύω πως ναι. Η τέχνη ούτως ή άλλως βελτιώνει την ίδια την ζωή του ανθρώπου με την ύπαρξη της: μας προσφέρει ένα μέσο έκφρασης, εκτόνωσης, μια διέξοδο κι ένα καταφύγιο. Ένας άνθρωπος που ασχολείται με την τέχνη, δε μπορεί παρά να κρύβει ευαισθησία μέσα του. Επομένως, όσο προσκαλούμε την τέχνη στη ζωή μας, τόσο ανοίγουμε την ψυχή μας σε βαθύτερη συναισθηματική ανάπτυξη και μια ευρύτερη κατανόηση του κόσμου που, ας ελπίσουμε, ότι αναπτύσσει την ικανότητα μας για ενσυναίσθηση.
Σκηνοθετώντας μία τέτοια παράσταση ποια μπορεί να ήταν τα συναισθήματά σας αρχικά στο πρώτο διάβασμα και έπειτα όταν είδατε το έργο να παίρνει σάρκα και οστά;
Από το πρώτο κιόλας διάβασμα ήταν φανερός ο εύστοχος και «αιχμηρός» τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει αυτό το έργο τα νοήματα και τους χαρακτήρες του. Ουσιαστικά το έργο, με έναυσμα τον τσακωμό δύο παιδιών, καταλήγει να είναι ένας «πόλεμος» ιδεολογιών. Από τη μία πλευρά, έχουμε την άποψη ότι μόνο μέσω της «δύναμης του πολιτισμού» μπορεί να βελτιωθεί ο άνθρωπος και, συνεπώς, αυτός είναι ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσουμε αν θέλουμε να καλυτερέψει η κοινωνία μας, ενώ η άλλη άποψη λέει πως το να προασπιζόμαστε την τέχνη και τον πολιτισμό μέσα από το ασφαλές, δυτικό μικρόκοσμό μας έχει ελάχιστο αντίκτυπο στην πραγματική ζωή και, κατ’ επέκταση, πηγάζει από καθαρά εγωιστικά κίνητρα. Το ενδιαφέρον βέβαια είναι πως το έργο δεν παίρνει ξεκάθαρη θέση απέναντι στο παραπάνω δίλημμα, αλλά αντιθέτως καταρρίπτει τις μεγαλόπνοες θεωρίες του, γελοιοποιώντας τόσο τους χαρακτήρες που τις υπεραμύνονται όσο και αυτούς που αντιτίθενται σε αυτές, έτσι ώστε στο τέλος να μην υπάρχουν ούτε νικητές ούτε νικημένοι στο πεδίο αυτής της ιδεολογικής σύρραξης. Θεωρώ ότι έχει γίνει μια πολύ καλή προσέγγιση των χαρακτήρων από τους ηθοποιούς της ομάδας και έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρουν να τους βλέπουμε να «αποσυντίθενται» επί σκηνής καθώς το έργο εξελίσσεται. Πιστεύω ότι είναι μια πολύ αξιοπρεπής και αξιόλογη προσπάθεια, που εξυπηρετεί, στα πλαίσια των δυνατοτήτων μας ως ομάδα, το κείμενο, το όραμα και το πνεύμα του έργου.
Πέρα από τη σκηνοθεσία αναλάβατε και χρέη επιμέλειας μουσικής και σκηνικών. Αυτό σας βοηθάει στο να είναι η σκηνοθεσία σας καλύτερη μιας και το σύνολο της παρουσίασης του έργου είναι δικό σας;
Αυτό συνέβη για λόγους χρηστικούς, δεν υπάρχει καμία διάθεση συγκεντρωτισμού από μέρους μου και μάλιστα είναι από τις σπάνιες φορές που συμβαίνει σε παραστάσεις μας. Ίσως η μουσική επιμέλεια του έργου να είναι πιο συνυφασμένη με τη σκηνοθεσία του γι’ αυτό και έχει νόημα να την αναλαμβάνει και αυτή ο σκηνοθέτης, ειδικά όταν μιλάμε για ερασιτεχνικούς θιάσους, αλλά οι «Φύρδην Μίγδην» έχουν την τύχη να απαρτίζονται από πολλά ταλαντούχα πλάσματα που βάζουν την τέχνη και το μεράκι τους για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Έχουμε ένα μέλος μας που σχεδιάζει τα κοστούμια των ηθοποιών και κάνει τις χορογραφίες των παραστάσεών μας, άλλο μέλος που συνθέτει πρωτότυπη μουσική για τις παραστάσεις μας, άλλοι γράφουν τους στίχους των τραγουδιών μας, άλλοι «χρυσοχέρηδες» φτιάχνουν τα σκηνικά μας και ούτω καθεξής. Όλες οι παραστάσεις μας είναι καθαρά δικές μας δημιουργίες, με τα μέσα και τις δυνατότητες που διαθέτουμε ως ομάδα και είμαστε περήφανοι και χαρούμενοι που αυτό έχει αναγνωριστεί με πάνω από είκοσι βραβεία σε πανελλήνια φεστιβάλ ερασιτεχνικού θεάτρου, αλλά κυρίως με την αγάπη και την στήριξη του κόσμου που μας ακολουθεί στα σχεδόν 11 χρόνια τώρα δράσης μας.
Κλείνοντας, τι είναι αυτό που θα θέλατε να αποκομίσουν οι θεατές από την παράσταση αυτή;
Επέλεξα το φινάλε της παράστασης να μοιάζει με εκείνο του κινηματογραφικού, και όχι του θεατρικού, έργου ώστε να κλείνει με μία πιο αισιόδοξη νότα. Έτσι, αυτό που θα ήθελα να αποκομίσουν οι θεατές είναι η ελπίδα όπως αυτή κρύβεται στην αθωότητα και την απλότητα των παιδιών, και η πίστη πως αν εξασκήσουμε την κατάλληλη ενσυνειδητότητα, μπορούμε να ξεπεράσουμε τα εσωτερικά «πρέπει», τους άκαμπτους «κανόνες», και τα εγωιστικά «θέλω» που μας καθιστούν πιστούς ακόλουθους του θεού της Σφαγής.
Συνέντευξη: ΕΡΗ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΙΔΟΥ
Για περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση ακολουθήστε τον παρακάτω σύνδεσμο: «Σφαγή!» με δωρεάν είσοδο στο Metropolitan: The Urban Theater
