Βαρβάρα Δουμανίδου. Μία καλλιτέχνιδα της Θεσσαλονίκης διαφορετική από τις άλλες... Την παρακολουθούμε χρόνια τώρα και αγαπάμε τις δουλειές της. Αυτές που έχουν να κάνουν με τον θάνατο, τη ζωή, τον έρωτα. Αυτές που γοητεύουν την ίδια, όπως μας είπε, όταν τη συναντήσαμε με αφορμή τη νέα της παράσταση, τη "Φόνισσα" του Παπαδιαμάντη που θα παρουσιαστεί σε λίγο καιρό στο Θέατρο Αυλαία...
 |
| Φωτογραφία: Lambros Kazan |
Έχετε επιμεληθεί τη διασκευή, αλλά και τη σκηνοθεσία του γνωστότατου έργου του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη "Η Φόνισσα"...
Είναι ίσως το πιο δύσκολο εγχείρημα μας. Το να διασκευάσεις θεατρικά ένα τέτοιο αριστούργημα, είναι τρομακτικό. Προσπάθησα να παραμείνω πιστή στο κείμενο του Παπαδιαμάντη, κρατώντας ατόφια κομμάτια καθαρεύουσας, αλλά όπως ξέρουμε η καθαρεύουσα ήταν μια γλώσσα μόνο γραπτή και χρησιμοποιούνταν μόνο από λόγιους. Οι υπόλοιποι καθημερινοί άνθρωποι μιλούσαν κανονικά τη δημοτική και αυτό ήταν και το στοίχημά μας. Να κρατήσουμε το ύφος του Παπαδιαμάντη στους διαλόγους. Θέλω να πιστεύω πως το κοινό θα το εκτιμήσει δεόντως. Όσο για τη σκηνοθεσία, είναι συναρπαστικά δύσκολο να μεταφέρεις την αίσθηση ενός νησιού, με μια φύση που οργιάζει και τις εικόνες να έρχονται καταιγιστικά κατά πάνω σου, σε μια θεατρική σκηνή. Αλλά αυτό ως αποτέλεσμα, θα το αφήσουμε στην κρίση των θεατών όπως πάντα.
Γνωρίζουμε όλοι πως η "Φόνισσα" είναι ένα διαχρονικό έργο ανεκτίμητης λογοτεχνικής αξίας. Για ποιο λόγο επιλέξατε να ασχοληθείτε με το συγκεκριμένο έργο και όχι με κάποιο άλλο;
Φέτος διανύουμε το έτος Παπαδιαμάντη και η αλήθεια είναι πως το έργο αυτό αναβόσβηνε πολλά χρόνια στο μυαλό μου. Οπότε τι καλύτερο από το να ανέβει αυτή η παράσταση τη χρονιά που τιμούμε έναν από τους κορυφαίους πεζογράφους της χώρας μας; Φυσικά ο κυριότερος λόγος για να επιλέξω ένα έργο, είναι πάντα η θεματολογία του. Κι όσοι μας γνωρίζουν σαν ομάδα, ξέρουν πολύ καλά πως η Φόνισσα έχει όλα εκείνα τα υλικά που μας γοητεύουν. Σκοτεινό, απόκοσμο και θανατερό, κρύβει μέσα στις λέξεις του μια ολόκληρη εποχή. Εποχή τόσο γνώριμη, ωστόσο τόσο μακρινή.
 |
| Φωτογραφία: Γιάννης Μαυρίδης |
Δεδομένου ότι πέρα από τη συμμετοχή σας στη διανομή του έργου, είστε και η σκηνοθέτις του, ποιες αλλαγές θα εντοπίσουμε σε αυτό;
Είναι γνωστό πως μου αρέσει να "πειράζω" τα κλασσικά έργα. Είτε αλλάζω λίγο το τέλος, είτε βάζω εμβόλιμες συμβολικές σκηνές για να υπογραμμίσω κάτι, πάντα κάνω ένα σχόλιο στις παραστάσεις που ανεβάζουμε με το "Θέατρο του Άλλοτε". Αυτή τη φορά δεν έχω αλλάξει το τέλος φυσικά, γιατί ο ίδιος ο Παπαδιαμάντης δίνει το τέλος που όλοι θέλουμε σε αυτή τη βασανισμένη γυναίκα, αλλά έχω κάποιες εμβόλιμες σκηνικές παρουσίες που δείχνουν με έναν μεταφυσικό τρόπο τα μονοπάτια που διέσχισε το μυαλό αυτής της γυναίκας από την καθημερινή ζωή της, μέχρι την απόφαση της, να γίνει η ίδια Θεός και να σκοτώσει με τα ίδια της τα χέρια πρώτα την εγγονή της κι έπειτα όποιο κορίτσι είχε την ατυχία να βρεθεί στο δρόμο της.
Στο έργο του μεγάλου Έλληνα πεζογράφου, κυριαρχεί η μάχη μεταξύ μίσους και αγάπης. Με ποιον τρόπο αντιλαμβάνεστε εσείς αυτή τη μάχη, με σκοπό να την αποδώσετε πάνω στη σκηνή;
Θα ήταν ψέμα αν πω, πως την αντιλαμβάνομαι σαν μάχη μεταξύ μίσους και αγάπης. Πιστεύω πως η Φραγκογιαννού παλεύει με τα έθιμα της εποχής και τη φτώχεια, τόσο της ίδιας, όσο και των γύρω της. Είναι σκληρή η κοινωνία εκείνης της εποχής. Έπρεπε τα κορίτσια να προικιστούν για να παντρευτούν. Ο ίδιος ο Παπαδιαμάντης είχε να παντρέψει τέσσερις αδελφές, οι οποίες είχαν αποφασίσει να κλειστούν σε μοναστήρι για να σηκώσουν το βάρος των γονιών τους από το να τις παντρέψουν. Καταλαβαίνετε πως η γέννηση ενός κοριτσιού, ήταν πληγή για ένα φτωχό σπίτι. Οι φόνοι νεογέννητων κοριτσιών ήταν συνηθισμένοι τότε και μάλιστα οι κάτοικοι της Σκιάθου ζήτησαν με επιμονή να αλλάξει ο νόμος της προίκας για αυτόν ακριβώς τον λόγο. Δε μισεί η Φραγκογιαννού. Μια βασανισμένη ψυχή είναι, που βλέποντας την αδικία ενάντια στο φύλο της, τρελαίνεται και οδηγείται στο έγκλημα. Και αυτό ακριβώς θέλουμε να τονίσουμε στην παράσταση.
 |
| Φωτογραφία: Lambros Kazan |
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ήταν ιδιαίτερα περιγραφικός στα έργα του και ο αναγνώστης σχημάτιζε εικόνες. Με ποιον τρόπο αυτό το χαρακτηριστικό βοηθά έναν σκηνοθέτη το 2019;
Ναι, ίσως αυτό είναι το πιο δύσκολο κομμάτι που έπρεπε να αντιμετωπίσουμε ως ομάδα. Πώς από αναγνώστης γίνεσαι θεατής. Γνωρίζουμε πολύ καλά πως η φράση σε τέτοιες περιπτώσεις μεταφοράς βιβλίων στη σκηνή, είναι πάντα "το βιβλίο ήταν καλύτερο". Δεν είναι θεατρικό κείμενο και όπως ακριβώς αναφέρεται, βρίθει από εικόνες και συγκλονιστικά στιγμιότυπα, που είναι δύσκολο να μεταφερθούν σε μια θεατρική σκηνή. Θέλουμε όμως να πιστεύουμε πως ως ομάδα έχουμε κερδίσει το κοινό με την ικανότητά μας να μεταφέρουμε με ρεαλισμό κάθε ευφάνταστη εικόνα, ακόμα κι ας προέρχεται από ένα μη θεατρικό κείμενο.
Η Φραγκογιαννού σκότωνε τα κορίτσια, γιατί θεωρούσε πως με αυτόν τον τρόπο τα έσωζε από όλα όσα θα τα ταλαιπωρούσαν στο μέλλον. Ήταν ψυχικά άρρωστη, ή υγιής, αλλά είχε μια διαφορετική αντίληψη σχετικά με την ηθική;
Είναι ξεκάθαρο πως ήταν ψυχικά άρρωστη. Αλλά σε αυτό το σημείο πρέπει να σταθούμε και ως θεατές του δράματος αλλά και ως άνθρωποι γενικότερα. Δεν γεννήθηκε ψυχοπαθής η Φραγκογιαννού. Έγινε στην πορεία, στην προσπάθειά της να καταλάβει γιατί το να γεννηθεί γυναίκα είναι τόσο κακό. Γιατί τα κορίτσια που γέννησε να πρέπει να υποφέρουν τόσο; Γιατί να ζουν μια ζωή στο περιθώριο και στην κακοποίηση; Η Φραγκογιαννού είναι μια δυνατή γυναίκα που πάλεψε για τη ζωή της και για αυτά που της άνηκαν. Αλλά συνειδητοποιεί πως αυτό θα συνεχίσει για πάντα. Πως αυτός ο αγώνας, ο άνισος, θα συνεχίζεται αέναα. Είναι δυσβάσταχτο για εκείνη. Και νομίζω πως κάπου εκεί έσπασε η λεπτή κλωστή που την ένωνε με τη λογική. Αν και θεοσεβούμενη αποφασίζει να πάρει τη δικαιοσύνη στα χέρια της και να πράξει το χειρότερο έγκλημα όλων. Δεν καταλαβαίνει το κακό που κάνει. Η ίδια θεωρεί πως όλα γίνονται με τη βοήθεια του Θεού. Αν σκεφτούμε πόσοι σύγχρονοι δολοφόνοι σκοτώνουν στο όνομα του Θεού, αντιλαμβανόμαστε την ιδιοφυΐα του Παπαδιαμάντη.
Πώς πιστεύετε ότι θα αντιμετώπιζε η ελληνική κοινή γνώμη, μια τέτοια γυναίκα σήμερα; Που θα μπορούσε να οφείλεται η στάση της;
Υπάρχουν τόσες πολλές γυναίκες που σκοτώνουν τα παιδιά τους για τους λόγους που προαναφέραμε. Κυρίως στην εποχή μας βλέπουμε μητέρες να σκοτώνουν νεογέννητα γιατί είτε δεν το γνωρίζουν οι γονείς τους, είτε γιατί δεν μπορούν να τα μεγαλώσουν, είτε γιατί γεννήθηκαν με προβλήματα. Όλες αυτές οι δολοφονίες έχουν πάντα σαν αρχή, την ίδια την κοινωνία. Η φτώχεια και η ανέχεια οπλίζουν το χέρι των γονιών να καταφύγουν στους φόνους των ίδιων των παιδιών τους. Το τι θα πει ο κόσμος, το δυσβάσταχτο φορτίο του "είμαι στιγματισμένος γιατί έχω ένα παιδί με ειδικές ανάγκες", και κυρίως την αδιανόητη καθημερινότητα που ζουν οι γονείς γιατί μια ολόκληρη κοινωνία δεν έχει μεριμνήσει για να ανακουφίζει αυτές τις οικογένειες. Οπότε η ελληνική κοινή γνώμη καλό θα ήταν να σιωπά σε τέτοιου είδους γεγονότα. Αν δεν μπορούμε να βοηθήσουμε ενεργά, ας μην κρίνουμε.
Με ποιον τρόπο θα προσπαθήσει η Βαρβάρα Δουμανίδου, να ενσαρκώσει το ρόλο της; Υπάρχει κάποιο στοιχείο που τη δυσκολεύει και αν ναι, ποιο είναι αυτό;
Το έχω πει πολλές φορές πως είναι πολύ δύσκολο να παίζω και να σκηνοθετώ και πάντα η αγάπη μου για το σανίδι θα υπερνικά τις δυσκολίες. Κρατώ για τον εαυτό μου πάντα μικρούς ρόλους, μόνο και μόνο για να ικανοποιώ την ανάγκη μου να βρεθώ κι εγώ έστω για λίγο στην ιστορία της κάθε παράστασης. Ο ρόλος της Δελχαρώς που υποδύομαι, είναι της κόρης της Φραγκογιαννούς, που το νεογέννητο κορίτσι της, είναι το πρώτο θύμα της Φόνισσας. Είναι ο πρώτος φόνος του έργου και είναι σημαντικό να νιώσει ο θεατής πως είναι να χάνει μια μάνα το παιδί της έτσι ξαφνικά. Υποπτεύεται τη μητέρα της, αλλά δε θα το πει ποτέ. Κλαίει βουβά γνωρίζοντας τη θέση της και τη μοίρα της.
Πώς θα μπορούσατε να εξηγήσετε το γεγονός ότι μια γυναίκα πιστή στο Θεό, κατέληξε να διαπράττει τόσο σοβαρά εγκλήματα; Ποια είναι η γνώμη σας για το οξύμωρο αυτό σχήμα;
Είναι σύνηθες να διαπράττουν εγκλήματα στο όνομα του Θεού. Το βλέπουμε καθημερινά. Η Φραγκογιαννού επιζητά, επιθυμεί διακαώς ένα σημάδι, ένα θαύμα για να πραγματοποιήσει τα φρικτά εγκλήματά της. Και μέσα στο μυαλό της, της φανερώνονται. Βλέπει τα σημάδια όπως αυτή τα ορίζει και δικαιολογεί κάθε πράξη της. Μετά από κάθε αποτρόπαιο φόνο, κάνει το σταυρό της. Μια τραγική φιγούρα, σχεδόν αξιολύπητη ίσως στα σημερινά μας μάτια, αλλά αντικατοπτρίζει μια ολόκληρη εποχή. Σκοτεινή εποχή.
Το "Θέατρο του Άλλοτε" επιλέγει ιδιαίτερα έργα για να ανεβάσει. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Γιατί μας αρέσουν! Αυτή είναι μια απλοϊκή, αλλά έντιμη απάντηση. Μας γοητεύουν αυτά τα έργα. Προσωπικά με ελκύουν τόσο πολύ όλα αυτά τα αρχέγονα ένστικτα. Όλα αυτά που ταλανίζουν το σύγχρονο άνθρωπο. Ο θάνατος, η ζωή, ο έρωτας. Απολαμβάνουμε την κατάδυσή μας στα πιο σκοτεινά μας κομμάτια, να τα σμιλεύουμε μέχρι να καθαρίσουν και μετά να τα βγάζουμε καθαρά στο Φως. Μόνο σκάβοντας βγαίνεις στο Φως.
Υπάρχουν κάποια μελλοντικά επαγγελματικά σας σχέδια που θα θέλατε να μας αποκαλύψετε, με την ολοκλήρωση των παραστάσεων της "Φόνισσας";
Δυστυχώς είναι τόσο απαιτητικές οι πρόβες της "Φόνισσας" που δε μπορώ ούτε να σκεφτώ άλλο έργο μέχρι τον Οκτώβριο. Οπότε θα απολαύσουμε το όμορφο ελληνικό καλοκαίρι μας, θα γεμίσουμε φως, για να σας προσφέρουμε απλόχερα τον επόμενο χειμώνα τα σκοτάδια μας.
Συνέντευξη: ΓΑΒΡΙΗΛ ΧΑΤΖΗΝΟΠΟΥΛΟΣ
Για περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση ακολουθήστε τον παρακάτω σύνδεσμο: Έρχεται "Η Φόνισσα" του Παπαδιαμάντη από το Θέατρο του Άλλοτε στο Θέατρο Αυλαία
Δείτε τι είπαν επίσης για την παράσταση:
Δείτε τι είπαν επίσης για την παράσταση:
Τζώρτζια Βογιατζόγλου: Υπάρχουν ακόμη περιθώρια για βελτίωση της θέσης της γυναίκας αλλά και των ανθρώπων εν γένει
Υποσημείωση:
*Φωτογραφικό υλικό χωρίς λεζάντα από το υλικό της παράστασης "Η Φόνισσα" του Παπαδιαμάντη που έλαβε η Townsendia από τη σκηνοθέτη Βαρβάρα Δουμανίδου.
* Φωτογραφία εξώφυλλου: Μαρία Μαυρίδου
