Ευγενής, εκλεπτυσμένος και ηθοποιός με όλα όσα ορίζει η λέξη αυτή, ο Τάκης Χρυσικάκος ''βουτάει'' στα βαθιά της Τέχνης σε κάθε εγχείρημά του. Φτάνοντας στη Θεσσαλονίκη με την άκρως επιτυχημένη παράσταση ''Αναφορά στον Γκρέκο'', μιλήσαμε ενδελεχώς μαζί του για το έργο, την Τέχνη και τον άνθρωπο.
Πρωταγωνιστείτε για ακόμα μία χρονιά στην εξαιρετική θεατρική παράσταση "Αναφορά στον Γκρέκο". Πείτε μας λίγα λόγια για την πλοκή του έργου.
Καταρχάς, να πούμε ότι η ''αναφορά'' εδώ είναι με την στρατιωτική έννοια, ''αναφέρομαι'', όπως λέμε και στο στρατό. Αυτός, λοιπόν, κάνει την αναφορά της ζωής του. Την κάνει στο Θεοτοκόπουλο ή αλλιώς Ελ Γκρέκο κι αυτό που ''αιτείται'', όπως λέει, ''κι αν τα έκανα σωστά όλα αυτά, δώσε μου την ευχή σου''. Δηλαδή, το μόνο που ζητάει από τον συμπατριώτη του, το μεγάλο αυτό ζωγράφο, είναι η ευχή του. Κι αυτό το κάνει, γιατί από όλους τους ''αγωνιστές'' που ζουν ή έχουν ζήσει, είναι ο μόνος που μπορεί να τον νιώσει, καθώς ο Θεοτοκόπουλος διώχθηκε πολύ περισσότερο, από ότι ο Καζαντζάκης κι έκανε τους πίνακές του σε πλατείες, καταδικάστηκε δύο φορές σε θάνατο και πέρασε πολλά. Γι'αυτό το λόγο, κάνει την προσωπική του αναφορά στον Ελ Γκρέκο. Επομένως, έχουμε να κάνουμε με μία εξομολόγηση ενός μεγάλου ανθρώπου, όπου μέσα σε αυτή υπάρχει βιογραφία, αλλά και ο στοχασμός που διέπει το έργο του Καζαντζάκη. Ως το τελευταίο του έργο, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι είναι η παιδική του ηλικία, οι μεγάλες του επιρροές, η επιρροή του τόπου του, ο Ζορμπάς, που είναι πολύ σημαντικός για τον Καζαντζάκη και ο Θεοτοκόπουλος.
Κάνει έναν απολογισμό σε ένα πολύ μεγάλο βιβλίο, από το οποίο δεν ήταν δυνατόν να μπουν όλα μέσα στην παράσταση. Έκανα μία επιλογή, πήρα την έγκριση από τις εκδόσεις Καζαντζάκη, τους άρεσε και προχώρησα. Είναι η πέμπτη χρονιά που παίζεται η παράσταση και η έκτη που βρίσκομαι στη Θεσσαλονίκη, εννοώντας την παράσταση, που ήταν μεγάλη τιμή να δώσω στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, παρουσία περισσότερων από 1000 ατόμων. Επίσης, είχα την τιμή να με βραβεύσουν με το Βραβείο Α' ανδρικού ρόλου στα Θεατρικά Βραβεία της Θεσσαλονίκης, έχοντας συνυποψήφιους σπουδαίους ηθοποιούς, που εκτιμώ και αγαπώ. Η Θεσσαλονίκη για μένα, είναι η πόλη που πρωτοξεκίνησα σε τέτοιο επίπεδο και πήρα βραβείο στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για την ''Υπόθεση Πολκ'', όταν ήμουν νεαρός. Έχω έρθει σαν μαθητής με το Θέατρο Τέχνης του Κουν και έπειτα σαν ηθοποιός μαζί του κι έχω παίξει πολλές φορές εδώ. Ένας άλλος λόγος, που συνδέομαι με τη Θεσσαλονίκη είναι και οι φίλοι μου, αφού οι πιο κοντινοί μου είναι από εδώ και με την πρώτη ευκαιρία που λέει και το τραγούδι, ''αρπάζω'' το αυτοκίνητο και έρχομαι στη Θεσσαλονίκη. Αυτή είναι η σχέση μου με την πόλη, είναι σαν να γυρίζω σπίτι μου.
Μελετώντας την "πνευματική αυτοβιογραφία" του Νίκου Καζαντζάκη, ώστε να ενσαρκώσετε το ρόλο σας, ποιο είναι το γενικό αίσθημα που σας "άφησε";
Όταν κάνω μία παράσταση, έχει να κάνει με το τι συμβαίνω γύρω μου. Αυτό που θέλω να πω, είναι ότι με τον Παπαδιαμάντη συγκεκριμένα, ένιωσα αυτό που είχε αρχίσει να γίνεται στα τέλη της δεκαετίας του '90 με αρχές του 2000. Μία απαξίωση αξιών. Διαισθάνθηκα ότι θα έρθει και η οικονομική κρίση, γιατί το ένα είναι απόρροια του άλλου και έκανα αυτό, για να πω, μέσω της παράστασης, ότι υπάρχουν μεγάλες αξίες σε αυτόν τον τόπο. Εκείνη η παράσταση παιζόταν ανά διαστήματα, επί εφτά χρόνια. Τώρα λοιπόν ένιωσα, όπως φαντάζομαι και εσείς κι ο καθένας, ότι με την οικονομική κρίση υπάρχει και μία έλλειψη αξιοπρέπειας και υπερηφάνιας στον τόπο μας. Δηλαδή αν κοιτάξετε τα πρόσωπα, ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις και στην Αθήνα, βγάζουν μία επιθετικότητα, ζωώδη ένστικτα, σαν το ζώο, που του παίρνεις το φαγητό και ορμάει να σε ξεσκίσει. Είχα την ουτοπία, ότι αυτή η εποχή θα ήταν μία περίοδος συνειδητοποίησης, αλλά αυτά είναι για τους ρομαντικούς, σαν εμένα. Δε συνέβη κάτι τέτοιο κι εκεί είπα ''κάτσε εδώ, πρέπει να κάνεις κάτι, που να μιλήσει στον κόσμο για αυτό, που του λείπει''. Έψαξα και νομίζω ότι τίποτα δεν ήταν καλύτερο από τον Καζαντζάκη και τολμώ να πω ότι αυτό που πραγματικά με κάνει χαρούμενο, είναι ότι σε πολλές περιπτώσεις, μου λένε ότι έφυγαν από την παράσταση σκεπτικοί ή προβληματισμένοι, αλλά περήφανοι. Αυτός είναι και ο λόγος που καταπιάστηκα με τον Καζαντζάκη. Δεν είχα να ικανοποιήσω κάποια ματαιοδοξία τύπου ''να παίξω και Καζαντζάκη τώρα''. Δεν έχω τέτοια πράγματα, γιατί στη ζωή μου, ό,τι ήταν να κάνω, το έκανα κι έχω κάνει πολλά πράγματα, αντίθετα και τολμηρά, που δε βαδίζω με την πεπατημένη. Σκέφτομαι πάντα αν είναι χρήσιμο αυτό που κάνω. Για μένα αυτό είναι το ερώτημα, αν αυτό που κάνω, εκτός από την ικανοποίηση που παίρνω, είναι καλό για τον κόσμο, του χρησιμεύει σε κάτι; Θα φύγει από το θέατρο και θα του έχει μείνει κάτι;
Λατρεύω τον Μπέκετ, τον Μπρεχτ και τον Πίντερ και άλλους ''δύσκολους'' συγγραφείς και η περίπτωση του Καζαντζάκη, όπως και του Παπαδιαμάντη, είναι παραμυθάκια.
Μιλώντας για τον κόσμο προηγουμένως, πώς θα περιγράφατε την δράση σας με τις παραστάσεις για τα σχολεία από πλευράς σας, όσο και ως πρωτοβουλία των δασκάλων για τη βελτίωση του επιπέδου της παιδείας στη χώρα;
Όταν πήγα στην Κρήτη με το ΔΗΠΕΘΕ, γιατί από εκεί ξεκινήσαμε με την παράσταση κι υπήρχαν κρητικόπουλα, που δεν ήξεραν τον Καζαντζάκη, τι να πω; Και μετά, μου έγραφαν ή μου έστελναν την εφημερίδα του σχολείου κι αγόρασαν βιβλία, ότι προσπάθησαν να κάνουν κι αυτοί μία παράσταση, ένα βιβλίο κτλ.. Εκεί λες ότι ''κάτι κάνω κι εγώ σε αυτήν τη ζωή''. Είναι δύσκολοι οι έφηβοι, είναι άγριο πράγμα και τα παιδιά δεν ''παίζουν'', αλλά μπαίνω στη διαδικασία να ρισκάρω και μετά από δέκα λεπτά τους έχω κερδίσει! Αν δω ότι κάποιοι δεν καταλαβαίνουν τίποτα, σταματώ την παράσταση και τους μιλάω και στο τέλος, όλοι είναι ενθουσιασμένοι και οι καθηγητές λένε ότι πρώτη φορά είδαν τα παιδιά τόσο ήσυχα! Αυτή είναι η εμπειρία μου.
Γυρίζοντας στις πρώτες στιγμές του εγχειρήματός σας, φαντάζομαι ότι θα υπήρχαν ποικίλες δυσκολίες ως προς την υλοποίησή του. Πώς καταφέρατε να τις ξεπεράσετε και πώς έχει αλλάξει η οπτική σας προς αυτό με το πέρασμα του χρόνου;
Κοιτάξτε, το θέατρο είναι μία πράξη επικοινωνίας, που συντελείται από τη σκηνή και από τον κόσμο, που είναι κάτω. Είναι μία πράξη από δύο, που προσπαθούν να έρθουν κοντά. Εάν δεν προσπαθείς συνέχεια και νιώθεις ότι έκανες ό,τι ήταν να κάνεις, τελείωσε η υπόθεση. Για μένα υπάρχει το εξής: δεν μπορώ να γυρίσω να πω σε αυτόν, που θα έρθει να με δει αύριο, ότι ''ήμουν άρρωστος, δεν είμαι καλά, αλλά αν με είχες δει πέρυσι ή μετά από τρεις ημέρες, θα ήμουν πολύ καλός''. Αυτός, που είναι κάτω, με βλέπει για πρώτη φορά και εγώ πρέπει να παίξω για πρώτη φορά! Και για να ''δουλέψει'' η ρουτίνα, πρέπει να ανανεώνομαι συνεχώς. Πρέπει να πω ''τι κέρδισες τώρα φίλε μου, από τεχνική και γνώση, που ήρθες σε επαφή με το κείμενο του Καζαντζάκη; Τι κατόρθωσες; Έκανες ένα βήμα μπροστά;'' Επομένως, δεν μπορείς να πέσεις σε μανιέρα και ρουτίνα, είναι αδύνατον.
Το τελευταίο αυτό έργο του σημαντικού συγγραφέα χαρακτηρίζεται ως μία "αναφορά στους στόχους και στην προσπάθειά του". Αναλογιζόμενος την πορεία σας, θεωρείτε ότι επιτύχατε όλα όσα οραματιστήκατε για εσάς;
Άλλα ναι κι άλλα όχι. Εγώ πάντα έβαζα δύσκολα στον εαυτό μου. Ενώ μπήκα σε ένα ''χορό'' με δικά μου θέατρα, μετά ''βγήκα'' κι ακολούθησα μία πορεία, πότε συλλογική με άλλους ανθρώπους, κάνοντας παραστάσεις με σπουδαίους συνεργάτες, όπως ο Ταχτσής και ο Τσαρούχης, που υπάρχει και βιβλίο με τα σκηνικά και τα κουστούμια της παράστασης, με το Λεοντή στη μουσική κτλ.. Είναι άλλες παραστάσεις όπως ''Οι δύο ορφανές'', όπου παίζαμε γυναικείους ρόλους, που τολμήσαμε πράγματα κι ακολούθησαν κι άλλα, όπως ''Ο καραγκιόζης'' του Σκούρτη, που έχουν γίνει με δική μας πρωτοβουλία. Μετά στράφηκα στη λογοτεχνία, γιατί υπάρχει παγκόσμια κρίση στο θεατρικό έργο, κάναμε ''Το αμάρτημα της μητρός μου'' με το Θοδωρή Γκόνη και μουσική του Ξυδάκη, έκανα τον Παπαδιαμάντη, τον ''Καιρό των χρυσανθέμων'' του φίλου μου Μάνου Ελευθερίου και πολλά ακόμα. Είναι ένας δρόμος, που είναι πιο μικρός αλλά όχι πιο ασήμαντος και κάνεις μεγάλα ταξίδια. Βεβαίως, θα μου πείτε ότι πέρυσι το χειμώνα, ήμουν στην Πάτρα στο Θέατρο Απόλλων, με τον Σταύρο Τσακίρη, και στο πρώτο μέρος έπαιζα ''Τειρεσία'' και στο δεύτερο ''Οιδίποδα επί Κολονώ''. Ήταν μία τεράστια εμπειρία, λίγο να πεις ότι κατάλαβες τι νοήματα υπάρχουν, έχεις βγει πιο πλούσιος από αυτήν τη ζωή. ''Όλα είναι δρόμος'', που έλεγε και η ταινία του Παντελή Βούλγαρη κι εγώ, όπως και στην προσωπική μου ζωή, θέλω να μου βάζεις δύσκολα, για να γίνω καλύτερος.
Υπάρχει κάποιος ρόλος που να σας έχει στιγματίσει την μακρόχρονη πορεία σας, είτε στο θέατρο είτε στην τηλεόραση;
Δεν έχω τέτοια. Τώρα όμως, θα ήθελα να κάνω κάτι προκλητικό και πάλι ας πούμε. Αυτό θα ήθελα. Να ταρακουνήσω τα πράγματα, θα ήθελα και είμαι σε αναζήτηση. Δε βολεύομαι στη ρουτίνα, ο ηθοποιός - υποκριτής είναι τέχνη, είναι αυτό, που ορίζει ο Αριστοτέλης. Είμαι μεγάλος πια για συμβιβασμούς και δεν το έχω ανάγκη. Ζω με πολλά αλλά και με λίγα.
Ως τώρα συνεργαζόσασταν με δύο εξαίρετους μουσικούς στην παράσταση ''Αναφορά στον Γκρέκο''. Η φετινή αλλαγή, πώς έχει διαμορφώσει την παράσταση;
Φέτος δεν είναι τα παιδιά, η Γεωργία Νταγάκη, αγαπημένη μου και ο Χρυσόστομος Καραντωνίου, που είναι ένας τρομερός συνθέτης. Αλλά δε γίνεται πια να καθορίζονται οι παραστάσεις από τις υποχρεώσεις μας. Η Γεωργία κάνει συναυλίες σε όλη την Ελλάδα και κάνει πολύ καλά. Αντ' αυτού που γινόταν, έβαλα λοιπόν στις προβολές, αυθεντικές μουσικές. Ακούμε φωνές, που μας συγκινούν ίσως και περισσότερο, όπως του Ξυλούρη, του Ψαραντώνη, του Χαρούλη, του Πανούση κ.ά.. Εννοείται ότι τις επιλογές των τραγουδιών έχει κάνει ο Δημήτρης Αποστολάκης από τους Χαΐνηδες και δένει πιο αρμονικά. Δεν είναι πια σαν ένα μουσικό διάλειμμα, αλλά εντελώς μέσα στη ''βράση''. Εάν το δείτε, θα καταλάβετε!
Μιλώντας για ηθοποιούς και υποκριτές πριν, πώς σας φαίνεται το θέατρο στην Ελλάδα πια;
Καλό και κακό, όπως και οι άνθρωποι και όλα. Υπάρχει καλό θέατρο, έντιμοι άνθρωποι, που το υπηρετούν, υπάρχουν έντιμοι άνθρωποι και σε ένα θέατρο, που δεν είναι πολύ καλό, αλλά είναι εμπορικό, υπάρχουν και ανέντιμοι που κάνουν τέχνη. Εγώ έμαθα από πολύ νωρίς, συναντώντας όλους τους μεγάλους που πέρασαν από αυτόν τον τόπο, να ξεχωρίζω το έργο τους από τη ζωή τους. Δε με ενδιαφέρει η ζωή τους, μόνο το έργο τους. Το τι κάνω εγώ, είναι άλλη ιστορία. Εγώ προσπαθώ να τα συνταιριάζω, σαν λάτρης του Ντοστογιέφσκι. Θέλω να είναι αρμονική η ζωή με το έργο μου, για να κοιμάμαι ήσυχος.
Θα σας πω μία αλήθεια. Δεν πάω συχνά στο θέατρο, γιατί βλέπω θέατρο. Εμένα δε μου αρέσει να βλέπω θέατρο. Θέατρο βλέπουμε παντού. Θα βγούμε μια βόλτα και θα βλέπουμε συνέχεια κάποιους να κάνουν τους χαρούμενους, τους ερωτευμένους, τους θυμωμένους. Παίζουν διάφορα πράγματα. Εγώ όταν πηγαίνω στο θέατρο, δε θέλω να παίζουν, αλλά να είναι. Κι αυτό είναι δύσκολο. Είναι ελάχιστοι αυτοί που μπορούν να το κάνουν. Εκεί πάω.
Ο Καζαντζάκης έλεγε "ν’ αγαπάς την ευθύνη και να λες εγώ, μονάχος μου, θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω". Εσείς ως άνθρωπος, που τον έχετε μελετήσει αλλά και με την προσωπική σας κρίση, θα συμφωνούσατε με αυτό;
Βέβαια, σημαίνει ότι κάποιος παίρνει μία ευθύνη. Εδώ, στη χώρα μας, κανείς δεν αναλαμβάνει ευθύνες. Πάντα φταίνε οι άλλοι. Ο Καζαντζάκης λέει ''κάνε εσύ το σωστό'' και είναι αυτό, που πιστεύω και εγώ, ανεξάρτητα από το συγγραφέα. Κάνε εσύ τη δουλειά σου. Ο κόσμος θα αλλάξει, αν αλλάξεις εσύ. Δε θα γίνει επανάσταση και θα αλλάξει ο κόσμος. Όπου έγινε, απέτυχε με αυτόν τον τρόπο. Η αλλαγή και η επανάσταση είναι προσωπική υπόθεση. Αλλάζουμε ένας ένας κι ο ένας επηρεάζει τον άλλον κι έτσι ο μικρόκοσμος γίνεται λίγο μεγαλύτερος. Ταυτόχρονα όμως, θα μου επιτραπεί να πω, ότι η ιστορία γράφεται από τους λίγους και δεν είναι κακό να λέγεται αυτό.
Κλείνοντας, οι παραστάσεις σας στη Θεσσαλονίκη θα ολοκληρωθούν, δυστυχώς, πολύ σύντομα. Ποια είναι τα επόμενα επαγγελματικά σας σχέδια;
Υπάρχουν πάρα πολλά σχέδια στο μυαλό μου, αλλά δεν μπορώ να πω τίποτα, καθώς δεν είναι κάτι αποφασισμένο.
Συνέντευξη: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΜΑΥΡΟΚΕΦΑΛΟΥ
Για περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση ακολουθήστε τον παρακάτω σύνδεσμο: "Αναφορά στο Γκρέκο" του Νίκου Καζαντζάκη με τον Τάκη Χρυσικάκο στο Θέατρο Αυλαία
Για περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση ακολουθήστε τον παρακάτω σύνδεσμο: "Αναφορά στο Γκρέκο" του Νίκου Καζαντζάκη με τον Τάκη Χρυσικάκο στο Θέατρο Αυλαία
