"Ιστορίες συμβαίνουν σε αυτούς που μπορούν να τις αφηγηθούν" - Paul Auster
Αλήθεια ή όχι, η αφήγηση ιστοριών αποτελεί μία από τις κοινές πρακτικές που ακολουθούν τόσο οι δημοσιογράφοι, όσο και οι λογοτέχνες για τη συγγραφή των κειμένων τους. Οι πρώτοι, μεταφέροντας στο κοινό την πραγματικότητα σε όλες τις εκφάνσεις της (από την πιο δραματική έως και την πιο κωμική). Οι δεύτεροι δε, ταξιδεύοντας τους αναγνώστες σε έναν επινοημένο κόσμο φαντασίας (που πολλές φορές, βέβαια, δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα). Ανά το πέρασμα των χρόνων, υπήρξαν μερικά δημιουργικά μυαλά που συνδύασαν τη λογοτεχνία και τη δημοσιογραφία. Έμειναν, έτσι, στην ιστορία για το βάθος της φιλοσοφικής και ψυχολογικής τους σκέψης, καθώς και για την εύστοχη κοινωνική κριτική που ασκούσαν. Αυτό το άρθρο είναι αφιερωμένο σε όλους αυτούς!
1) Ernest Hemingway
Ο Έρνεστ Μίλλερ Χέμινγουεϊ γεννήθηκε το 1899 στο Όουκ Παρκ του Ιλλινόις, κοντά στην πόλη του Σικάγο. Θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς συγγραφείς του 20ού αιώνα, γεγονός που αποδεικνύεται και από τα βραβεία που έχει νικήσει. Κέρδισε το δημοσιογραφικό βραβείο Πούλιτζερ το 1953, ενώ το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1954. Ο Χέμινγουεϊ αποτέλεσε μέλος της αποκαλούμενης "Χαμένης Γενιάς" των Αμερικανών λογοτεχνών στο Παρίσι, στις δεκαετίες 1920 και 1930. Εκεί γνώρισε αρκετούς λογοτέχνες, ενώ συνδέθηκε φιλικά με τον Σκοτ Φιτζέραλντ, τον Έζρα Πάουντ και τον Τζαίημς Τζόυς. Κάλυψε δημοσιογραφικά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο με σημαντικές ανταποκρίσεις για την καταστροφή της Σμύρνης και την ανταλλαγή πληθυσμών στη Θράκη. Κατά την εποχή που ξέσπασε ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος αρθρογραφεί υπέρ της Δημοκρατίας και αποφασίζει να πάρει μέρος στις πολεμικές ανταποκρίσεις στο μέτωπο της Αραγωνίας, όπως και γύρω από την πολιορκημένη από τα στρατεύματα του Φράνκο, Μαδρίτη. Οι εμπειρίες του ως πολεμικός ανταποκριτής είναι εμφανείς σε πολλά από τα βιβλία του. Ανάμεσα στα πιο γνωστά του έργα συγκαταλέγονται Ο γέρος και η θάλασσα, Αποχαιρετισμός στα όπλα, Για ποιον χτυπά η καμπάνα και Ο ήλιος ανατέλλει ξανά. Η προσωπική ζωή του ήταν επίσης πολυτάραχη, όπως και η επαγγελματική. Οι τέσσερις αποτυχημένοι γάμοι του και η σοβαρή εξάρτηση από το αλκοόλ θα οδηγήσουν σε κατάθλιψη και αργότερα στον εγκλεισμό του σε άσυλο φρενοβλαβών, όπου υποβλήθηκε σε θεραπείες ηλεκτροσόκ, οι οποίες πιθανόν να επιτάχυναν την αυτοκτονία του το 1961, έπειτα από τον αυτοπυροβολισμό του στο κεφάλι με κυνηγετικό όπλο.
2) John Steinbeck
Ο Τζον Στάινμπεκ γεννήθηκε το 1902 στην πόλη Σαλίνας της Καλιφόρνια και ήταν Ιρλανδικής, Βρετανικής και Γερμανικής καταγωγής. Έχει ονομαστεί "γίγαντας της αμερικανικής λογοτεχνίας" και πολλά από τα έργα του θεωρούνται πλέον κλασσικά του δυτικού πολιτισμού. Το 1962 κέρδισε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για τη συνολική προσφορά του στον τομέα των γραμμάτων. Έχει τιμηθεί, επίσης, και με το δημοσιογραφικό βραβείο Πούλιτζερ για το μυθιστόρημα Τα σταφύλια της οργής, το οποίο μελετάται σε μαθήματα λογοτεχνίας αμερικανικών σχολείων και πανεπιστημίων. Αυτό που κάνει το βιβλίο ιδιαίτερο είναι οι αληθινές λεπτομέρειες για τη ζωή στην αμερικανική ύπαιθρο τη δεκαετία του '30. Ο ίδιος είχε εντρυφήσει στο θέμα ως απεσταλμένος ρεπόρτερ, της εφημερίδας The San Francisco News, σε στρατόπεδο συγκέντρωσης προσφύγων. Τα Σταφύλια της Οργής ζωγραφίζουν την εικόνα των Αμερικανών αγροτών, τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης, οι οποίοι έπρεπε να αντιμετωπίσουν τις κατασχέσεις των κτημάτων τους από τις τράπεζες (γεγονός που συχνά τους άφηνε άστεγους περιπλανώμενους για δουλειά και σπίτι). Το 1943, ο Στάινμπεκ υπηρέτησε ως πολεμικός ανταποκριτής στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο για την εφημερίδα New York Herald Tribune. Σύντομα επέστρεψε από τον πόλεμο με αρκετά τραύματα από οβίδες, καθώς και ψυχολογικά. Ανάρρωσε και από τα δύο, συνεχίζοντας να γράφει ακόμα και για τον κινηματογράφο, όπως για παράδειγμα τα σενάρια των ταινιών Lifeboat του Χίτσκοκ και Viva Zapata! του Ηλία Καζάν.
3) Norman Mailer
Ο Νόρμαν Μέιλερ ήταν Αμερικανός συγγραφέας, δημοσιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, κινηματογραφιστής, ηθοποιός και πολιτικός ακτιβιστής. Γεννήθηκε το 1923 από μια εβραϊκή οικογένεια στο New Jersey. Εισήλθε στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ το 1939, όταν ήταν 16 χρονών, σπουδάζοντας αεροναυπηγική. Άρχισε παράλληλα να ενδιαφέρεται και για τη συγγραφή, δημοσιεύοντας την πρώτη του ιστορία στην ηλικία των 18 ετών. Με την αποφοίτησή του, το 1943, κλήθηκε να καταταγεί στον αμερικανικό στρατό και στάλθηκε στην επιχείρηση στις Φιλιππίνες, μέρος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η παραμονή του στις Φιλιππίνες του ενέπνευσε την ιδέα για το πρώτο του μυθιστόρημα, The Naked and the Dead, που βασιζόταν σε προσωπικές του εμπειρίες κατά τη διάρκεια του πολέμου. Κάλυψε δημοσιογραφικά τα συνέδρια του Ρεπουμπλικανικού και του Δημοκρατικού Κόμματος των ετών 1960, 1964, 1968, 1972, 1992 και 1996. Του έχουν απονεμηθεί δύο βραβεία Πούλιτζερ: το πρώτο για το βιβλίο του The executioner's song και το δεύτερο για το αφήγημα Armies of the night. Σε αυτό το τελευταίο, αφηγείται την προσωπική του ιστορία όταν το 1967 συνελήφθη εκουσίως από την αμερικανική αστυνομία για τη συμμετοχή του σε μία από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις κατά του πολέμου στο Βιετνάμ. Όπως δήλωσε ο ίδιος ήταν μια πράξη συμβολικής διαμαρτυρίας. Ο Μέιλερ παντρεύτηκε έξι φορές και απέκτησε οκτώ παιδιά από τους διάφορους γάμους του, ενώ υιοθέτησε ακόμα ένα. Όπως και άλλοι συγγραφείς της γενιάς του, αντιμετώπιζε προβλήματα με το αλκοόλ και τα ναρκωτικά στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Το 2007 πέθανε από νεφρική ανεπάρκεια σε ηλικία 84 ετών.
4) Hunter S. Thompson
Ο Χάντερ Τόμσον γεννήθηκε το 1937 στο Λιούισβιλ του Κεντάκι. Προτού κλείσει τα 18 του, φυλακίσθηκε ως συνεργός σε ληστεία. Ένα χρόνο αργότερα αλλάζει κατεύθυνση και κατατάσσεται στην Αεροπορία. Σπουδάζει δημοσιογραφία στο Κολούμπια και απασχολείται για χρόνια ως αθλητικός και πολιτικός ρεπόρτερ. Ο Τόμσον είναι ο πατέρας της gonzo δημοσιογραφίας, ενός στυλ γραφής που παντρεύει τη δημοσιογραφία με το μυθιστόρημα, μέσα από την υποκειμενική ματιά του γράφοντος. Ο δημοσιογράφος ζει τα γεγονότα, για να γράψει έπειτα τις εμπειρίες του. Το πρώτο του βιβλίο ήταν το Hell's Angels, για τη συγγραφή του οποίου πέρασε ένα χρόνο με την ομώνυμη περιβόητη συμμορία μηχανόβιων. Η διείσδυσή του στην οργάνωση, για να έχει υλικό από πρώτο χέρι, θα του κοστίσει ένα ξυλοδαρμό και κάποια σπασμένα πλευρά από τους φανατικούς της συμμορίας. Το επόμενο διάσημο βιβλίο του, γεμάτο αυτο-αναφορικά στοιχεία, είναι το Fear and loathing in Las Vegas. Σε αυτό, αφηγείται την ιστορία ενός ρεπόρτερ κι ενός δικηγόρου που ξεκινούν ένα ταξίδι στο Λας Βέγκας με το σύνθημα «Θέλουμε να τα δοκιμάσουμε όλα». Τόσο το βιβλίο του αυτό, όσο και Το Μεθυσμένο Ημερολόγιο (που μπορεί να θεωρηθεί αυτοβιογραφία του), μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο με πρωταγωνιστή τον Johnny Depp, κοντινό φίλο του Τόμσον. Το κοινό στα συγγραφικά του έργα είναι η κριτική που ασκεί στο αμερικανικό όνειρο. Έπειτα από μία ζωή κατάχρησης αλκοόλ και ναρκωτικών, ο Τόμσον αυτοκτόνησε σπίτι του με πιστόλι στο κεφάλι και βρέθηκε λίγη ώρα μετά από τον γιο του.
5) Joan Didion
Η Τζόαν Ντίντιον γεννήθηκε το 1934 και μεγάλωσε στο Σακραμέντο της Καλιφόρνια. Αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ με πτυχίο στις τέχνες και την αγγλική γλώσσα. Την τελευταία χρονιά της φοίτησής της, κέρδισε την πρώτη θέση σε ένα διαγωνισμό συγγραφής που χρηματοδοτούνταν από τη Vogue και τιμήθηκε με μια θέση εργασίας στο περιοδικό. Οι νουβέλες και τα δοκίμια της εξερευνούν τη διάλυση της Αμερικανικής ηθικής και το πολιτιστικό χάος. Βασικά θέματα του έργου της είναι και ο ατομικός και κοινωνικός κατακερματισμός. Μια αίσθηση ανησυχίας ή φόβου διαπερνά ένα μεγάλο μέρος της δουλείας της. Γνωστή για το προσωπικό ύφος και στυλ γραφής της έχει δημιουργήσει μια σειρά από μη μυθοπλαστικά βιβλία, βασισμένα στις εμπειρίες της τόσο ως δημοσιογράφου, όσο και ως γυναίκας, συζύγου, μητέρας. Μερικά από τα πιο σημαντικά έργα της είναι το Play it as it lays (το οποίο έχει μεταφερθεί και στη μεγάλη οθόνη), το White Album και το We tell ourselves stories in order to live. Το 2009, η Ντίντιον τιμήθηκε ως επίτιμη διδάκτωρ φιλολογίας από το πανεπιστήμιο του Harvard, ενώ το 2011 από το πανεπιστήμιο του Yale.
6) Truman Capote
Ο Τρούμαν Καπότε γεννήθηκε το 1924 στη Νέα Ορλεάνη της Λουιζιάνα, ωστόσο μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη έπειτα από διαζύγιο των γονιών του. Σε ηλικία δεκαεπτά ετών, αμέσως μετά το πέρας των σπουδών του, προσελήφθη από το περιοδικό The New Yorker και ξεκίνησε τη δημοσιογραφική του καριέρα. Απεσταλμένος της εφημερίδας για να καλύψει τον τετραπλό φόνο μιας οικογένειας σε ένα μικρό αμερικανικό χωριό του Κάνσας, κατέληξε να γράψει ολόκληρο βιβλίο. Έπειτα από χρονοβόρα έρευνα και εις βάθος συνεντεύξεις με τους δράστες, το έργο του Εν Ψυχρώ ολοκληρώθηκε το 1966. Κατά πολλούς αποτέλεσε το πλέον πετυχημένο του δημιούργημα, τόσο εμπορικά όσο και καλλιτεχνικά. Ο ίδιος ο Καπότε επιθυμούσε να δημιουργήσει ένα νέο είδος λογοτεχνικής δημοσιογραφίας, το οποίο θα συνδύαζε τις καθιερωμένες λογοτεχνικές μεθόδους με την δημοσιογραφικού τύπου εξιστόρηση ενός πραγματικού γεγονότος. Η νουβέλα του Breakfast at Tiffany's μεταφέρθηκε με επιτυχία στη μεγάλη οθόνη, με πρωταγωνίστρια τη Όντρεϊ Χέπμπορν, όσο και εάν ο ίδιος διαφωνούσε για τις αλλαγές του σεναρίου της ταινίας σε σχέση με το βιβλίο του. Από την αρχή της σταδιοδρομίας του, ο Καπότε είχε καλλιεργήσει σχέσεις με άλλους συγγραφείς και καλλιτέχνες, προσωπικότητες της υψηλής κοινωνίας, αλλά και διεθνείς διασημότητες, προκαλώντας συχνά την προσοχή των μέσων ενημέρωσης για την ταραχώδη κοινωνική του ζωή, καθώς και τη δηλωμένη ομοφυλοφιλία του. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του απομονώθηκε, πιθανώς εξαιτίας της απόρριψης πολλών φίλων του και υιοθέτησε μία άκρως εκκεντρική συμπεριφορά στις δημόσιες εμφανίσεις του, ενδεχομένως απόρροια του αλκοολισμού και της κατάχρησης άλλων ναρκωτικών ουσιών.
7) Ryszard Kapuściński
Ο Ρίσαρντ Καπισίνσκι ήταν δημοσιογράφος, φωτογράφος, ποιητής και συγγραφέας. Γεννήθηκε στο Πινσκ της Πολωνίας -σήμερα στη Λευκορωσία- το 1932. Υπήρξε ο πρώτος ξένος ανταποκριτής της χώρας του. Επί μισό αιώνα ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο και κάλυψε δημοσιογραφικά την ταραγμένη πολιτική κατάσταση στην Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική. Αδιαμφισβήτητος μετρ του ρεπορτάζ, εξέδωσε πολλά βιβλία με μεγάλη επιτυχία. Έχει μεταφραστεί σε 19 γλώσσες και ήταν υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Στα γραπτά του συναντάται η καταγραφή των πολιτικών εξελίξεων των χωρών του «Τρίτου Κόσμου», σε συνδυασμό πάντα με την εφαρμογή λογοτεχνικών τεχνικών, όπως διάλογο, εσωτερικό μονόλογο των πρωταγωνιστών, περιγραφή σκηνών και συναισθημάτων. Μιλούσε άπταιστα Πολωνικά, Ρώσικα, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά και Πορτογαλικά. Το 1987, ένα από τα πιο σημαντικά του βιβλία, το Emperor, μεταφέρθηκε στη θεατρική σκηνή του Royal Court Theatre του Λονδίνου. Η ικανότητα του να ανάγει τις προσωπικές εμπειρίες από τα ρεπορτάζ του σε μία φιλοσοφική σκεπτική υπέρ των φτωχών, των περιθωριοποιημένων και των αδικημένων, τον ξεχώρισε στο συγγραφικό πεδίο.
8) Günter Wallraff
Ο Γκύντερ Βάλραφ γεννήθηκε το 1942 στη Μπούρσαιντ της Γερμανίας. Είναι συγγραφέας και μυστικός δημοσιογράφος. Η δραστηριότητα του Βάλραφ φέρει ως κύριο χαρακτηριστικό τις ασυνήθιστες μεθόδους του, οι οποίες είχαν ως συνέπεια και την κριτική κυρίως των εταιρειών, για τις οποίες έγραφε. Χρησιμοποιώντας κάθε φορά φανταστική ταυτότητα και μεταμφιέζοντας τον εαυτό του δεν γνώριζε κανείς για την δημοσιογραφική του δραστηριότητα. Τα βιβλία που δημιουργήθηκαν με τον τρόπο αυτό, αποκαλύπτουν θεαματικά κοινωνικές αδικίες και παρουσιάζουν τον τρόπο λειτουργίας της γερμανικής κοινωνίας από διαφορετική οπτική γωνία. Για παράδειγμα, στο βιβλίο του Ganz Unten εκθέτει την δίχρονη εμπειρία του ως μεταμφιεσμένος Τούρκος μετανάστης, με το όνομα Αλί Λεβέντ, εργαζόμενος υπό απάνθρωπες συνθήκες. Το βιβλίο του αποτέλεσε σταθμό, αποκαλύπτοντας την εχθρότητα με την οποία αντιμετωπίζονται οι ξένοι στη Δυτική Γερμανία, αλλά και την εκμετάλλευση τους ως υλικό για μοντέρνα σκλαβοπάζαρα. Το 1974, κατά την διάρκεια της Χούντας των Συνταγματαρχών, συνελήφθη στην Αθήνα, αφού προηγουμένως είχε δεθεί με αλυσίδες στην πλατεία Συντάγματος και μοίρασε φέιγ βολάν σε περαστικούς, δηλώνοντας έτσι την αλληλεγγύη προς τους Έλληνες πολιτικούς κρατουμένους. Βασανίστηκε και καταδικάστηκε σε 14 μήνες φυλάκισης. Απελευθερώθηκε τελικά με την πτώση της χούντας, το 1975, και δημοσίευσε τις εμπειρίες του στο βιβλίο Ο φασισμός δίπλα μας. Η Ελλάδα του χθες - Ένα δίδαγμα για το αύριο.
9) Anatole France
Ο Άνατολ Φρανς ήταν Γάλλος δημοσιογράφος, συγγραφέας και ποιητής. Γεννήθηκε το 1844 στο Παρίσι και καθώς ο πατέρας του είχε βιβλιοθήκη, εξοικειώθηκε από μικρός στην τέχνη των γραμμάτων. Στην εποχή του θεωρούταν το ίνδαλμα του μορφωμένου ανθρώπου και έχαιρε θαυμασμού από τους συγχρόνους του. Ήταν μέλος της Académie française, και το 1921 κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το σύνολο των έργων του που "χαρακτηρίζονται από ένα ευγενές στυλ, μια βαθιά ανθρώπινη ενσυναίσθηση, χάρη και ένα αληθινό γαλλικό ταμπεραμέντο". Από το 1867 ξεκινάει την δημοσιογραφική του πορεία στην εφημερίδα Le Parnasse Contemporain, με διάφορα άρθρα και ειδήσεις. Πολλά από τα βιβλία του είναι βασισμένα σε αληθινά γεγονότα και πραγματικούς χαρακτήρες, όπως το Οι θεοί διψούν και Το έγκλημα το Σιλβέστρου Μπονάρ. Ο Άνατολ ήταν άθεος, σοσιαλιστής και στήριζε έκδηλα την Ρωσική επανάσταση του 1917. Η ανταρσία των Αγγέλων θεωρείται το πιο σημαντικό του έργο για το βάθος του νοήματος του και τη δημιουργική του παραβολή για το βιβλίο της αποκάλυψης της Καινής Διαθήκης. Αξίζει να το διαβάσετε, είναι απίστευτα κωμικό, περιπετειώδη και διεγερτικό για το μυαλό.
10) Charles Dickens
Ο Κάρολος Ντίκενς γεννήθηκε το 1812 στο Πόρτσμουθ της Αγγλίας. Υπήρξε ένας από τους πιο διάσημους Άγγλους μυθιστοριογράφους και κριτικούς της κοινωνίας. Επινόησε ορισμένους από τους γνωστότερους διεθνώς φανταστικούς χαρακτήρες και θεωρείται από πολλούς ως ο σπουδαιότερος συγγραφέας της Βικτωριανής Εποχής. Όσο ο Κάρολος ήταν ακόμα νεαρός, ο θείος του από την πλευρά της μητέρας του, του πρόσφερε εργασία στον «Καθρέπτη της Βουλής» (The Mirror of Parliament) και εργάστηκε στη Βουλή των Κοινοτήτων του Ηνωμένου Βασιλείου για πρώτη φορά στις αρχές του 1832. Νοίκιασε δωμάτιο στο πανδοχείο του Φέρνιβαλ και εργάστηκε ως πολιτικός ανταποκριτής, δημοσιογραφώντας για τις αντιδικίες του Κοινοβουλίου του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ ταξίδεψε σε αρκετά μέρη της Βρετανίας για να καλύψει εκλογικές εκστρατείες για λογαριασμό της εφημερίδας "Πρωινό Χρονικό" (Morning Chronicle). Έγραψε 15 μυθιστορήματα, τα περισσότερα από τα οποία εκδίδονταν σε μηνιαίες ή εβδομαδιαίες συνέχειες, πρωτοπορώντας στο εκδοτικό σύστημα της λογοτεχνίας, που τελικά έγινε ο κανόνας της βικτωριανής εποχής. Η πρακτική της συγγραφής σε συνέχειες προσέδωσε στις ιστορίες του ένα συγκεκριμένο ρυθμό, ο οποίος τονιζόταν από δραματικές στιγμές, με αποτέλεσμα το κοινό να περιμένει με ανυπομονησία τη συνέχεια του μυθιστορήματος.
Σύνταξη: ΣΤΕΛΛΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΙΔΟΥ
