ΕΠΙΚΑΙΡΑ

6/recent/ticker-posts

Γοτθική λογοτεχνία - Η τέχνη του σκοτεινού και ρομαντικού




Η λογοτεχνία, όπως την έχουμε αγαπήσει σε βάθος χρόνου, έχει διάφορα πρόσωπα. Από ρομαντικά μυθιστορήματα με ανεκπλήρωτους έρωτες, μέχρι αστυνομικές ιστορίες με έντονο σασπένς (και πολλά ξενύχτια!). O μέσος αναγνώστης έχει να επιλέξει μέσα από μια ευρεία γκάμα έργων που να πληρούν τις προϋποθέσεις και απαιτήσεις του. Μια ιδιαίτερη κατηγορία της λογοτεχνίας, λοιπόν, αποτελεί η γοτθική λογοτεχνία.



Η γοτθική λογοτεχνία δεν προέκυψε ως ένα ανεξάρτητο λογοτεχνικό είδος. Είναι μέρος της γοτθικής τέχνης γενικότερα, η οποία είχε, ως επί το πλείστον, συνδεθεί με τον γοτθικό αρχιτεκτονικό ρυθμό της Γαλλίας των τελών του 12ου αιώνα. Τα παραδείγματα γοτθικής αρχιτεκτονικής είναι αναρίθμητα και αφορούν κυρίως σε καθεδρικούς ναούς και κάστρα σε όλο τον κόσμο. Παράλληλα, στην γοτθική τέχνη περιλαμβάνεται η γοτθική γλυπτική αλλά και η γοτθική ζωγραφική, όπως οι μεγάλες τοιχογραφίες των εκκλησιών ή ακόμα και τα υαλουργήματα (βιτρώ).


Το κάστρο Bran του γνωστού "Δράκουλα" στην Τρανσυλβανία, χαρακτηριστικό δείγμα γοτθικής αρχιτεκτονικής


Καταλήγοντας στην διερεύνηση της γοτθικής λογοτεχνίας, αξίζει να τονίσουμε πως το περιεχόμενο των περισσότερων έργων που ανήκουν σε αυτό το είδος, συνήθως σχετίζεται με τον τρόμο, το μυστήριο, με περιγραφές αχανών κάστρων της εποχής, με την τρέλα και τον θάνατο, ενώ πληθώρα αυτών χαρακτηρίζεται από στοιχεία ρομαντισμού και ανεκπλήρωτου έρωτα. Όσον αφορά στο περιβάλλον στο οποίο διαδραματίζονται οι ιστορίες, θα λέγαμε πως στα περισσότερα έργα επικρατεί κυρίως το σκοτάδι, ενώ συχνά συναντούμε έντονες φυσιολατρικές περιγραφές όπως αυτές δασών, εξωτικών τόπων, θαλασσών, λιμνών και κουλτούρων, μακριά από τους οικείους μας πολιτισμούς.



Τις απαρχές της γοτθικής λογοτεχνίας συναντούμε πίσω στο 1764, όταν ο Horace Walpole θέτει εν αγνοία του τις βάσεις για την καθιέρωση του είδους, με το έργο του "Το κάστρο του Οτράντο", το οποίο αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου. Τοξικές οικογενειακές σχέσεις, ένα σκοτεινό κάστρο, μυστικά περάσματα και πόρτες - παγίδες είναι μερικά από τα στοιχεία τα οποία εδραίωσαν το συγκεκριμένο έργο στην κορυφή της γοτθικής λογοτεχνίας.



Την παράδοση του Walpole συνεχίζουν τον 19ο αιώνα οι αδερφές Emily και Charlotte Brontë, με τα έργα τους "Ανεμοδαρμένα Ύψη" και "Τζέιν Έιρ" αντίστοιχα. Με έντονο το ρομαντικό - ερωτικό στοιχείο που συχνά παραμένει ανεκπλήρωτο αφενός και την διαβίωση μέσα σε δυσλειτουργικές οικογένειες αφετέρου, μεταφέρουν ξεκάθαρα μηνύματα σχετικά με την εμπιστοσύνη, την ελευθερία και την ανεξαρτησία. Παράλληλα την ίδια εποχή, ο Αμερικανός Edgar Allan Poe αρχίζει να συγγράφει γοτθικά έργα όπως τo "Κοράκι", τον "Μαύρο Γάτο" και άλλα, καθιερώνοντας τον εαυτό του ως έναν από τους βασικότερους εκπροσώπους του είδους, ενώ το "Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέυ" του Oscar Wilde, με έντονες περιγραφές της βικτωριανής εποχής, αποτελεί ένα ακόμα σημαντικό έργο της κατηγορίας.

 


Μεταγενέστερα, τη σκυτάλη παίρνουν διάφοροι συγγραφείς οι οποίοι επικεντρώνονται στις ερωτικές σχέσεις μεν, αλλά και στον τρόμο δε. Τα γοτθικά έργα του 20ού αιώνα αρχίζουν και γίνονται ακόμα πιο οικεία στον μέσο αναγνώστη, αφού πολλά εξ' αυτών πλέον εμπνέουν διαχρονικές κινηματογραφικές παραγωγές. Πιο συγκεκριμένα αναφερόμαστε στα έργα "Ο Φρανκενστάιν", "Ο Δράκουλας", "Το φάντασμα της όπερας", "Η Παράξενη Υπόθεση του Δόκτωρ Τζέκιλ και του Κύριου Χάιντ" (έργο των τελών του 19ου αιώνα, το οποίο όμως έχει εμπνεύσει πληθώρα κινηματογραφικών παραγωγών), καθώς και σε αναρίθμητα γνωστά ακόμα, τα οποία εδραίωσαν την γοτθική λογοτεχνία ως συγγραφικό είδος και ξεκαθάρισαν το τοπίο σχετικά με το περιεχόμενό της. Τα έργα αυτά διέπονται από έναν ιδιαίτερα έντονο ατμοσφαιρικό χαρακτήρα, με παραστατικές περιγραφές, που κάνουν τον αναγνώστη να σχηματίζει εικόνες από αυτά που διαβάζει και να μεταφέρεται άριστα στο χωροχρόνο που εκτυλίσσονται τα γεγονότα.



    


Μετά τα μέσα του 1900, συναντούμε λογοτεχνικά έργα με γοτθικό αέρα από διάφορους συγγραφείς, έργα των οποίων δεν θα περιμέναμε να ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Πιο συγκεκριμένα ο Stephen King, στο έργο του "Σάλεμς Λότ" ήθελε να αναπαραστήσει τον χαρακτήρα του Δράκουλα, επιμένοντας στο πως θα συμπεριφερόταν ο χαρακτήρας αν γεννιόταν τον 20ό αιώνα σε μια μικρή πόλη της αμερικανικής υπαίθρου.



Προς τα τέλη του 20ού αιώνα, και ειδικότερα την δεκαετία του 1990, ο Stephen King επανέρχεται στο προσκήνιο της γοτθικής λογοτεχνίας με το έργο του "Σάκος με κόκαλα" το οποίο χαρακτηρίζεται τόσο από τον σκοτεινό αέρα του θανάτου και του μυστηρίου, όσο και από φυσικές περιγραφές, όπως της λίμνης και του σπιτιού στο οποίο απομονώνεται ο πρωταγωνιστής. Ο συγγραφέας στο εν λόγω του βιβλίο επηρεάστηκε από το γοτθικό έργο " Ρεβέκκα" των αρχών του 20ού αιώνα, αφού κατά τις πρώτες σελίδες του συναντούμε συχνά σχετικές αναφορές. Και φυσικά δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε το γνωστότατο έργο του συγγραφέα "Η Λάμψη", χαρακτηριστικό του οποίου αποτελεί πέραν του τρόμου, τον οποίο βιώνουν οι πρωταγωνιστές, η περιγραφή του σκοτεινού και αφιλόξενου ξενοδοχείου στο οποίο διαμένουν.



Παράλληλα την ίδια δεκαετία, ο Carlos Ruiz Zafón στο πρώτο έργο του "Ο Πρίγκιπας της Ομίχλης" με περιγραφές της θάλασσας, αλλά και έντονου τρόμου που αισθάνεται ο πρωταγωνιστής μπροστά στα αλλόκοτα γεγονότα που του συμβαίνουν, δημιουργεί ένα έργο άξιο κατάταξης στα έργα της παγκόσμιας γοτθικής λογοτεχνίας.

        


Τέλος θα ήταν παράλειψη να μην τονίσουμε πως γοτθικά στοιχεία συναντούμε και σε κλασσικούς Έλληνες συγγραφείς όπως τον Εμμανουήλ Ροϊδη και τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, αφού στις περιγραφές τους συναντούμε έντονες εικόνες από την φύση, από μοναστήρια και εκκλησίες, ενώ συχνά οι πρωταγωνιστές τους στοιχειώνονται από διλήμματα και ενοχές.



Μέσα από τα παραπάνω κατανοούμε το βαθμό στον οποίο επηρέασε η γοτθική λογοτεχνία την γοτθική κουλτούρα γενικότερα. Είναι βέβαιο πως τα συγκεκριμένα έργα αποτελούν κλασσικές και διαχρονικές επιλογές και βρίσκονται στις βιβλιοθήκες ακόμα και ανθρώπων που δεν είναι λάτρεις της γοτθικής λογοτεχνίας, ενώ έχουν επηρεάσει μεταγενέστερους συγγραφείς και εμπνεύσει πληθώρα κλασσικών κινηματογραφικών παραγωγών από γνωστούς σκηνοθέτες, όπως το "Ρεβέκκα" από τον Alfred Hitchcock, την "Λάμψη" από τον Stanley Kubrick και άλλες.



Πληροφορίες: google.com, wikipedia.com, thedailyowl.gr

Σύνταξη: ΜΑΡΙΑ ΣΜΗΝΑ