ΕΠΙΚΑΙΡΑ

6/recent/ticker-posts

Ροτόντα: Ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς


Ένα από τα αρχαιότερα και σημαντικότερα μνημεία της Θεσσαλονίκης είναι η Ροτόντα, που κτίστηκε τον 4ο αιώνα και σώζεται σε μεγάλο βαθμό μέχρι και σήμερα, ενώ έχει ανακηρυχθεί ως μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Η Ροτόντα είναι ένα θολωτό κυκλικό κτίσμα που χτίστηκε γύρω στο 304 π.Χ, στα χρόνια του Καίσαρα Γαλέριου και μοιάζει με το Πάνθεον της Ρώμης. Το όνομα Ροτόντα προκύπτει από το κυκλικό του σχήμα.

Αρχικά θα χρησιμοποιούνταν είτε ως ναός του Δία ή του Κάβειρου, είτε ως μαυσωλείο του Γαλέριου, αλλά ο θάνατός του (311 π.Χ), έχει ως αποτέλεσμα να παραμείνει δίχως χρήση για μεγάλο διάστημα.  Το επιβλητικό γαλεριανό συγκρότημα, που αποτελείται από ανάκτορα, ένα οκταγωνικό κτίσμα και τον ιππόδρομο συνδέεται μέσα από μία "πομπική οδό" με την περίφημη αψίδα του Γαλέριου (σήμερα αποτελεί το δεύτερο σημείο αναφοράς και συνάντησης των κατοίκων μετά τον Λευκό Πύργο).

Στα τέλη του 4ου αιώνα, με την επικράτηση του Χριστιανισμού στην Θεσσαλονίκη, η Ροτόντα λειτουργεί ως χριστιανικός ναός των Ασωμάτων Δυνάμεων ή Αρχαγγέλων. Για αυτό τον λόγο αρχίζουν και οι μετασκευές, όπως η προσθήκη του ιερού, η δημιουργία νέας εισόδου, αλλά και η κατασκευή των ψηφιδωτών, που στολίζουν το εσωτερικό του μνημείου. Λέγεται πως η αρχική του χρήση ήταν ως βαπτιστήριο των Χριστιανών της Θεσσαλονίκης.


Όμως στην πορεία με την κατάληψη της πόλης από τους Τούρκους το 1430, χρίζονται μιναρέδες δίπλα στις εκκλησίες και στη συνέχεια μετατρέπονται σε τζαμιά. Οι αγιογραφίες, που χρονολογούνται γύρω στον 5ο αιώνα, σώζονται μόνο κάτω από το θόλο, ενώ οι υπόλοιπες καταστρέφονται κατά τη μετατροπή της εκκλησίας σε τζαμί το 1590. Το διάστημα μεταξύ 1523-24 και 1590-91 μετατρέπεται σε Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, ενώ το 1590 - 91 ονομάζεται "Εσκί Μετροπόλη" δηλαδή Παλαιά Μητρόπολη, καθώς  μετατράπηκε σε τζαμί.

Ο μιναρές της Ροτόντας σώζεται σήμερα χωρίς τη στέγη και με το υψηλότερο τμήμα του κατεστραμμένο από τον σεισμό του 1978. Μετά τον σεισμό τόσο ο μιναρές, όσο και η Ροτόντα, στερεώνονται με μεταλλικές σκαλωσιές.

Μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1912, πέρα από το όνομα "Ροτόντα", ονομάζεται και "Άγιος Γεώργιος" από το γειτονικό εκκλησάκι, καθώς ξαναχρησιμοποιείται ως χριστιανικός ναός. Το 1914 γίνονται ανασκαφές από Γάλλους της Στρατιάς της Ανατολής, που επιβλέπονται από Έλληνες και Δανούς. Το 1917 ο Ελ. Βενιζέλος ανακηρύσσει το κτίριο ως Μακεδονικό Μουσείο, όπου εκτίθενται χριστιανικά γλυπτά μέχρι τον σεισμό του 1978.

Με νόμο του Βενιζέλου το 1999 αποφασίζεται να χρησιμοποιείται 12 φορές το χρόνο ως χριστιανικός ναός, ενώ από το 2015, μετά τις εργασίες αποκατάστασης, ανοίγει τις πύλες του στο κοινό ως πολυπολιτισμικό μνημείο, το οποίο μπορεί να θαυμάσει κανείς δια ζώσης.

Φωτο 1: προσωπικό αρχείο Λευκοθέας Πανούσου
Φωτο 2: ThessalonikiGuide.gr