Ένας αγαπημένος ηθοποιός έρχεται και πάλι στη Θεσσαλονίκη να αποσπάσει τις καλύτερες κριτικές, όπως άλλωστε το συνηθίζει. Δεν είναι άλλος από τον μοναδικό Χριστόδουλο Στυλιανού, ο οποίος με περίσσια υπομονή μου έλυσε όλες τις απορίες. Αφορμή; Η πρεμιέρα της παράστασης "Αίας" του Σοφοκλή. Μιλήσαμε για την εξουσία, την ηθική, για το κοινό καλό, για την τραγωδία και πώς αυτή θα πρέπει να αντιμετωπίζεται και φυσικά για τα μελλοντικά του σχέδια...
Κύριε Στυλιανού, πρωταγωνιστείτε στην παράσταση "Αίας" του Σοφοκλή. Θέλετε να μας πείτε τι διαδραματίζεται στο έργο...
Ο Αίας ήταν o δεύτερος τη τάξει ήρωας στο στρατόπεδο των Ελλήνων μετά τον Αχιλλέα. Όταν ο Αχιλλέας σκοτώνεται στη μάχη ο Αίας πολεμάει μόνος του τους Τρώες και καταφέρνει να σώσει το σώμα του Αχιλλέα, από τους Τρώες που ήθελαν να το κρατήσουν ως λάφυρο. Ο Οδυσσέας ακολουθεί τον Αίαντα και παίρνει τα περίφημα όπλα του Αχιλλέα. Όταν ο Αίας και ο Οδυσσέας επιστρέφουν στο στρατόπεδο διεκδικούν τα όπλα. Γίνεται ένα δικαστήριο για να κρίνουν οι αρχηγοί ποιος από τους δύο πρέπει να τα πάρει. Και οι δύο παραθέτουν τα επιχειρήματά τους. Οι αρχηγοί αποφασίζουν να δώσουν τα όπλα του Αχιλλέα στον Οδυσσέα. Ο Αίας θεωρεί αυτό που έγινε ως μεγάλη αδικία προς το πρόσωπο και την ανδρεία του και γίνεται έξαλλος. Το ίδιο βράδυ βγαίνει από τη σκηνή με λύσσα και πηγαίνει να σκοτώσει τους αρχηγούς που τον αδίκησαν. Η Αθηνά του θολώνει το μυαλό και αντί να σκοτώσει τους στρατηγούς σκοτώνει τα κοπάδια και κάποιους από τους βοσκούς που τα φύλαγαν. Όταν ανακαλύπτει το μέγεθος της καταστροφής και το κακό που έκανε και όταν αντιλαμβάνεται ότι οι αξίες που αντιπροσώπευε και με τις οποίες ζούσε δεν υφίστανται πια από τη ντροπή του αποφασίζει να αυτοκτονήσει και αυτοκτονεί. Το δεύτερο μέρος της τραγωδίας αφορά το πώς ο αδερφός του Αίαντα και οι συμμαχητές του δίνουν μάχη για να τον θάψουν με τιμές.
Στο στίχο 479 αναφέρεται "Μα πρέπει ή με τιμή να ζει ένας άντρας ή να πεθαίνει με τιμή. Αυτό είναι."...
Είναι ο τρόπος που ζει ο Αίας, οι αξίες του, η ματιά του απέναντι στη ζωή και για το πώς πρέπει να είναι ένας άνθρωπος. Είναι αυτό που λέμε άνθρωπος καθαρός… έντιμος. Δεν μπορεί να ανεχτεί την αδικία και για αυτό το λόγο αποφασίζει να αυτοκτονήσει. Ή θα ζήσεις με τιμή ή θα πεθάνεις με τιμή...
Αυτό ήταν τότε... Τελικά, ποια θέση έχει η τιμή στη ζωή ενός άντρα σήμερα;
Εξαρτάται από το πώς και με ποιες αξίες έχει μεγαλώσει. Σαφώς και όταν μεγαλώνουμε σε μία κοινωνία όπου κυριαρχεί η λοβιτούρα και η λαμογιά είναι δύσκολο να έχει κανείς τις σωστές αξίες. Υπάρχουν δύο δρόμοι ή να μετέχουμε σε αυτό ή να το αποποιηθούμε και να μείνουμε απέναντι. Η στάση του να μείνεις απέναντι είναι η στάση του Αίαντα. Με έναν τρόπο μη συγκαταβατικό και ακραίο...
Ο δικός σας ρόλος, ο Αίας, ίσως ο πιο "καθαρός" και ηθικός άνθρωπος της εποχής. Πιστεύετε ότι στις μέρες μας εξακολουθούν να υπάρχουν τέτοιου είδους άνθρωποι;
Ναι, το πιστεύω. Σε όλες τις εποχές θα υπάρχουν αυτοί οι άνθρωποι και ευτυχώς υπάρχουν ακόμη πολλοί στις μέρες μας. Είναι αυτοί που προχωράνε την κοινωνία και πηγαίνουν πιο μπροστά τον κόσμο. Η ιστορία μας δείχνει με τον πιο εμφαντικό τρόπο ό,τι οι κοινωνίες που βυθίστηκαν στη σήψη, με άδικες συμπεριφορές, ήταν καταδικασμένες να εξαφανιστούν...
Ωστόσο, ο Αίας αφού έρχεται σε σύγκρουση με την ηθική του κατεστημένου επιλέγει τον θάνατο αναζητώντας τη λύτρωση στον άλλο κόσμο. Στη σύγχρονη κοινωνία πόσο πιθανό είναι, κατά τη γνώμη σας, να συμβεί κάτι αντίστοιχο; Να επιλέξει, δηλαδή, κάποιος έναν τόσο ακραίο τρόπο;
Δεν είναι το πιο εύκολο πράγμα ούτε είναι κάτι που συμβαίνει συχνά. Συμβαίνει όμως! Υπάρχουν παραδείγματα ανθρώπων, οι οποίοι αδικήθηκαν και δεν άντεξαν. Θεώρησαν ότι ο καλύτερος τρόπος για να διαμαρτυρηθούν είναι να αυτοκτονήσουν. Η αυτοκτονία για αυτούς είναι ένα είδος διαμαρτυρίας. λάθος για εμένα και ακραίος τρόπος.
Ο "Αίας" του Σοφοκλή αναφέρεται, κυρίως, στην πολιτική εξουσία, η οποία είναι ανίκανη να λειτουργήσει για το καλό του συνόλου. Γιατί όταν κάποιος έχει την εξουσία "στα χέρια" του δεν κάνει αυτό που πρέπει;
Τα συμφέροντα! Πολλές φορές αυτοί που πραγματικά νοιάζονται για τα κοινά δεν είναι ποτέ στη διοίκηση των κοινών. Υπάρχουν πάρα πολλά συμφέροντα, που δυσχεραίνουν το έργο της εξουσίας. Πολλές φορές οι άνθρωποι, που μας διοικούν, ενδιαφέρονται μόνο για το πώς θα είναι ξανά στην εξουσία. Ο όρος πολιτικός και δημόσιο πρόσωπο σημαίνει διαπαιδαγωγώ, φροντίζω, νοιάζομαι για τους πολίτες και το έργο μου απευθύνεται και αφορά τους πολίτες. Τα τελευταία 2000 χρόνια δε νομίζω ότι συμβαίνει αυτό. Κάποια στιγμή πρέπει να αλλάξει!
Όπως αναφέρει και το Δελτίο Τύπου μια πολιτική εξουσία αποτυχημένη και πλήρως διεφθαρμένη και σκέφτομαι το γνωστό απόφθεγμα του Αβραάμ Λίνκολν "Αν θες να δοκιμάσεις το χαρακτήρα ενός ανθρώπου, δώσε του εξουσία". Τι είναι αυτό που συμβαίνει στους ανθρώπους όταν έχουν στα χέρια τους την εξουσία;
Έπαρση! Αυτό είναι το πρόβλημά μας, το πρόβλημα της κοινωνίας μας και όλων των κοινωνιών. Και αυτό ισχύει από γενέσεως, από καταβολής κοινωνικοπολιτικών συστημάτων.
Αφού όπως λέτε το πρόβλημα της κοινωνίας είναι η έπαρση και αφού αυτή έχει παρατηρηθεί στην ιστορία, τότε γιατί οι άνθρωποι δεν μαθαίνουν μέσα από αυτή;
Γιατί το Εγώ είναι πιο σημαντικό από το Εμείς. Μόνο αν το εγώ μας ατονίσει και καταλάβουμε πως η συλλογικότητα είναι η λύση, και η αλληλεγγύη θα προχωρήσουμε…
Οπότε και δείξαμε ότι δεν μας ενδιαφέρει το κοινό καλό...
Όχι! Δείξαμε ότι δεν μας ενδιαφέρει! Αν μας ενδιέφερε πραγματικά θα αναδεικνύαμε υγιείς δυνάμεις, που στόχο θα είχαν να γίνουμε καλύτεροι… Να πάμε ένα βήμα μπροστά, απαλλαγμένοι από λάθη του παρελθόντος. Ο άνθρωπος χρειάζεται την ομάδα… έξω από αυτή δεν επιβιώνει.
Ο Αίας, όπως είπατε και στην αρχή, με μανιασμένο και με θολωμένο, από την Αθηνά, μυαλό αντί να σκοτώσει τους Ατρείδες και τον Οδυσσέα επιτίθεται και σφάζει τα κοπάδια του στρατοπέδου. Αφού συνέρχεται νιώθει ότι γελοιοποιήθηκε και ντροπιασμένος απομονώνεται, νιώθοντας ότι έχασε τον ηρωισμό του. Σύμφωνα όμως με τον Ingram το άτομο επιθυμεί την εξασφάλιση του γοήτρου, το οποίο όμως κερδίζεται στο πλαίσιο της κοινότητας. Αν οι διεκδικήσεις του είναι ασυμβίβαστες το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να αποκοπεί από το κοινωνικοπολιτικό χώρο... Εσείς τι πιστεύετε; Ο Αίας απομονώθηκε από την ντροπή του και επειδή ήταν ηθικός ή απλώς δεν μπόρεσε να κρατήσει τον ηρωισμό του;
Κατά τη γνώμη μου ο Αίας απομονώθηκε για δύο λόγους. Ο ένας είναι η ντροπή που νιώθει για το ότι έσφαξε αθώα ζώα και δεν κατάφερε να φέρει εις πέρας αυτό για το οποίο πήγε και ένας δεύτερος και πολύ σημαντικός λόγος είναι ότι ο Αίας έπαψε να έχει έρεισμα στη ζωή. Πώς μπορεί ένας πολύ καθαρός άνθρωπος να ζει μέσα σε μια κοινωνία μέσα στη σήψη; Είναι αδιανόητο να μπορέσει να συνεχίσει να ζει έτσι. Σε κάποιο σημείο μέσα στο έργο αναφέρει "πρέπει να μάθω να υπακούω και να ζω σύμφωνα με τις επιταγές των Θεών και των αρχηγών γιατί είμαι ένας απλός άνθρωπος". Αυτή τη στιγμή προσπαθεί να παραπλανήσει τους στρατιώτες του γιατί πήρε ήδη την απόφαση να αυτοκτονήσει. Δεν θέλει να συνεχίσει να ζει με υπακοή σε πράγματα που δεν πιστεύει.
Κατά συνέπεια δε συμφωνείτε με τα όσα ισχυρίζεται ο Ingram...
Δε νομίζω να έχασε τον ηρωισμό του ο Αίας. Η Αθηνά του θόλωσε το μυαλό και έσφαξε το κοπάδι. Όπως αναφέρεται και στο έργο αν δεν ήταν του Δία η κόρη θα τους "έβαζε" μυαλό. Η Αθηνά τον έκανε ρεζίλι και εξαιτίας της γελούν όλοι εις βάρος του. Το πρόβλημα του Αίαντα ήταν ότι έπρεπε να τον αναγνωρίσουν ως δεύτερο τη τάξη ήρωα, μετά τον Αχιλλέα.
Πριν από λίγο είπατε ότι η Αθηνά γελοιοποίησε τον Αίαντα. Δεν ήταν όμως ο Αίας αυτός που στράφηκε εναντίον της και είπε ότι δεν έχει ανάγκη τους θεούς;
Ναι, διέπραξε ύβρη. Ο Αίας, όταν τον συμβούλεψε ο πατέρας του να βγαίνει με καθαρό μέτωπο στη μάχη αλλά και να έχει σύμμαχούς του τους θεούς, όπως και να τους τιμά για να τον βοηθήσουν, δεν τον άκουσε. Πίστεψε τόσο πολύ στον εαυτό του και λέει στον πατέρα του ότι δεν χρειάζεται τους θεούς. Θεωρεί ότι τους θεούς τους έχουν ανάγκη μόνο οι δειλοί ενώ αυτός δεν είναι. Η Αθηνά δεν συγχώρεσε ποτέ αυτό που διέπραξε ο Αίας.
Ένα έργο γραμμένο από τον Σοφοκλή μεταξύ του 450 και 440 π.Χ. Ωστόσο εξακολουθεί να παρουσιάζεται μέχρι και σήμερα. Γιατί κατά τη γνώμη σας, αυτή όπως και οι άλλες αρχαίες τραγωδίες, είναι τόσο επίκαιρες;
Για όλους τους λόγους που προαναφέραμε. Για αυτό και λέγονται κλασσικά έργα. Γιατί όλα αυτά ισχύουν μέχρι και στις μέρες μας. Οι ήρωες ζουν καταστάσεις, που ζούμε και εμείς σήμερα, και πολλές φορές μέσα από τις τραγωδίες δίνονται λύσεις για τα προβλήματα που μας απασχολούν σήμερα. Οι άνθρωποι δεν έχουν αλλάξει... Για αυτό και χαίρομαι πάρα πολύ όταν οι αρχαίες τραγωδίες παίζονται με σύγχρονο τρόπο. Δεν είναι απαραίτητο να παίζονται με χλαμύδες μιας και μπορούν να μεταφερθούν σε όλες τις εποχές.
Αυτό που γίνεται και με την παράσταση στην οποία συμμετέχετε; Μία παράσταση που διαδραματίζεται στη σύγχρονη εποχή...
Όχι ακριβώς στη σύγχρονη εποχή! Την έχουν φέρει στη δεκαετία του '40 κατά τη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου.
Οι αρχαίες τραγωδίες είθισται να παίζονται σε ανοιχτούς χώρους. Αυτή όμως, που θα δούμε σε λίγες μέρες, παρουσιάζεται σε κλειστό θέατρο...
Δε συμφωνώ να παίζονται μόνο σε ανοιχτούς χώρους και να αποτελούν μόνο μία καλοκαιρινή απόδραση στην Επίδαυρο, στο Θέατρο Δάσους ή όπου αλλού. Μία τραγωδία έχει να σου πει πολλά και θεωρώ ότι μπορεί να παιχτεί και σε κλειστό χώρο. Θεωρώ ότι οι αρχαίες τραγωδίες είναι πιο δυνατές σε κλειστούς χώρους. Για αυτό και τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι ανεβάζουν τραγωδίες σε κλειστούς χώρους. Με αυτό τον τρόπο την φέρνουν πιο κοντά στο κοινό. Πιστεύω ότι στα μεγάλα ανοιχτά θέατρα η αντιμετώπιση του έργου είναι λίγο τουριστική.
Η τραγωδία ένα ιδιαίτερο θεατρικό είδος για την οποία συνήθως επιλέγονται ηθοποιοί που γνωρίζουν πολύ καλά την τέχνη του θεάτρου και που έχουν υπηρετήσει για πολλά χρόνια το θεατρικό σανίδι. Ποια συμβουλή θα δίνατε σε ένα νέο παιδί που επιθυμεί να ασχοληθεί με την τραγωδία;
Πρόκειται για ένα είδος θεάτρου, το οποίο διδάσκεται στις δραματικές σχολές. Η εμπειρία είναι αυτή που σε κάνει να πλησιάζεις αυτά τα έργα και να τα αποδίδεις καλύτερα ή χειρότερα ανάλογα με τον σκηνοθέτη. Είναι έργα, τα οποία απαιτούν μια συγκεκριμένη προσέγγιση και χρειάζονται αλήθεια, μελέτη και δουλειά ειδικά από τη στιγμή, που η γλώσσα και ο λόγος δεν είναι ίδια. Όταν αγαπάς το θέατρο αγαπάς όλα τα είδη.
Λίγο πριν σας ευχαριστήσω να σας πάρω από τον "Αία" και να σας πάω στον "Ορέστη";
Ναι, από τις 2 Μαΐου ξεκινήσαμε τις πρόβες για τον "Ορέστη", σε μία παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Το έργο θα παιχτεί στην Επίδαυρο και παράλληλα θα πραγματοποιηθεί μία περιοδεία. Ο ρόλος μου στον "Ορέστη" είναι ο Μενέλαος. Είναι ένας τραγικός ήρωας, πολύ γοητευτικός για εμένα. Τον εκτιμώ ιδιαίτερα.
Θα θέλατε να μας πείτε αν υπάρχουν και άλλα μελλοντικά σχέδια;
Τον Οκτώβριο θα παιχτεί ξανά στην Αθήνα μία συμπαραγωγή δική μου και του Χάρη Μαυρουδή, που παιζόταν από τον Φεβρουάριο έως και τα τέλη Απριλίου στο θέατρο "OLVIO". Αναφέρομαι στο "Οδός Αβύσσου, αριθμός 0" σε διασκευή Σοφίας Αδαμίδου και σε σκηνοθεσία Ρουμπίνης Μοσχοχωρίτη...
Συνέντευξη: ΕΡΗ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΙΔΟΥ
Για περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση ακολουθήστε τον παρακάτω σύνδεσμο: Ο 'ΑΙΑΣ' ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΜΟΝΗΣ ΛΑΖΑΡΙΣΤΩΝ
