Ένας νέος άνθρωπος, ο οποίος μέσα από τη σκηνοθετική του ματιά δημιουργεί υπέροχες εικόνες στους θεατές! Μία νέα γυναίκα, πετυχημένη, με άποψη! Πώς θα μπορούσαμε να μην συναντηθούμε μαζί της από τη στιγμή που σκηνοθετεί την παράσταση "Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου", η οποία έχει πρεμιέρα στις 27 Απριλίου που παρουσιάζεται στο Θέατρο Άνετον στο πλαίσιο στο πλαίσιο του 7ου Φεστιβάλ "Ανοικτή Σκηνή – Θεατρικές Φωνές της Πόλης" του Δήμου Θεσσαλονίκης; Κυρίες και κύριοι η Κλαίρη Χριστοπούλου!
"Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου". Ένας αφηγητής ξετυλίγει την ιστορία του ήρωα που θα παρακολουθήσουμε. Μιλήστε μας για το θεατρικό έργο που σκηνοθετείτε.
Η παράσταση βασίζεται στο επιστολικό μυθιστόρημα του Γκαίτε “Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου”. Ο ήρωας του μυθιστορήματος είναι ο διασημότερος ίσως αυτόχειρας της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η παράσταση ξεκινά αντίστροφα από το μυθιστόρημα: ένας αφηγητής περιγράφει το τέλος του Βέρθερου. Στη συνέχεια η ιστορία του ήρωα ξετυλίγεται μέσα από ένα παιχνίδι εναλλαγής αφήγησης και αναπαράστασης. Με τον τρόπο αυτό απομακρυνόμαστε από την κλασική γραμμική αφήγηση. Δεν είναι η πλοκή που μας ενδιαφέρει, αλλά οι αιτίες που οδηγούν έναν τόσο χαρισματικό ήρωα στην αυτοκτονία. Στην παράστασή μας έχουμε δώσει τον υπότιτλο “Το χρονικό μιας απόδρασης”. Ο Βέρθερος πραγματοποιεί μια σειρά από φυγές: από τις κοινωνικές συμβάσεις, από μία καταπιεστική εργασία, από την ασφάλεια της αστικής ζωής, πριν την οριστική φυγή του. Η αυτοχειρία του δεν είναι δειλία, δεν είναι παραίτηση. Μοιάζει περισσότερο με κραυγή ελευθερίας, με ένα μανιφέστο διακήρυξης του δικαιώματος του ανθρώπου να είναι αυτεξούσιος.
Το μυθιστόρημα του Γκαίτε "Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου", χαρακτηρίστηκε ως έργο σταθμός στην παγκόσμιο λογοτεχνία. Πείτε μας σχετικά με την απόφασή σας να αναλάβετε τη σκηνοθεσία ενός τέτοιου έργου.
Αυτό που με ώθησε να σκηνοθετήσω το έργο ήταν καταρχάς η συναρπαστική προσωπικότητα του ήρωα. Ο Βέρθερος είναι ο πολύπλευρος, δημιουργικός άνθρωπος που με αφυπνισμένη τη συνείδηση της μοναδικότητάς του και της ατομικής ελευθερίας του γίνεται ο μόνος κύριος της ζωής του. Εξάλλου, το ότι είναι ένα λογοτεχνικό έργο και μάλιστα με τη μορφή επιστολών, άρα αποσπασματικό, λειτούργησε ως πρόκληση για τη μεταφορά του στη σκηνή. Η δραματουργία αποτέλεσε αναπόσπαστο κομμάτι της σκηνοθεσίας. Χωρίς το δεδομένο του θεατρικού έργου, που συνήθως υπαγορεύει μια συγκεκριμένη δομή, η μεταφορά της λογοτεχνίας στη σκηνή προσφέρει ένα ανοιχτό πεδίο για πειραματισμό.
Ένα αρκετά παλιό μυθιστόρημα, μιας και η συγγραφή του ολοκληρώθηκε το 1774. Για ποιο λόγο επιλέξατε να μεταφέρετε το έργο στο σήμερα;
Αυτό που κάνει ένα έργο σπουδαίο είναι η αντοχή του στο χρόνο. Τα φιλοσοφικά και πολιτικά ζητήματα που τίθενται στον Βέρθερο εξακολουθούν να μας απασχολούν και σήμερα. Με αυτή την έννοια το έργο παραμένει επίκαιρο. Ωστόσο δεν έχουμε κάνει μεταφορά στο σήμερα. Δεν το χρειάζεται το έργο. Ο άνθρωπος ακόμα και σήμερα ερωτεύεται με τον ίδιο τρόπο. Καταπιέζεται βασανιστικά στο εργασιακό του περιβάλλον. Ζει μόνο για να δουλεύει. Έχει τις ίδιες μικροαστικές εμμονές για τάξη και ασφάλεια, περιορίζεται στην κοινωνική ευταξία του γάμου, απομονώνει στο περιθώριο το διαφορετικό. Απέναντι σε αυτή τη νοοτροπία στέκεται ο Βέρθερος, η ιδιοφυΐα που κοιμάται μέσα στον καθένα μας όπως το δέντρο μέσα στο σπόρο, για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Χέρντερ.
Ο ήρωας είναι ένας αρκετά ατίθασος νέος της εποχής, όντας ολοκληρωτικά παραδομένος στα συναισθήματά του. Θεωρείτε ότι ένας τέτοιος νέος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ίνδαλμα στα σημερινά δεδομένα;
Κινητήρια δύναμη του Βέρθερου πράγματι είναι η καρδιά του, το συναίσθημα αν θέλετε σε αντιδιαστολή με την ψυχρή λογική. Αρνείται να τιθασεύσει το ελεύθερο πνεύμα του, να γίνει γρανάζι του συστήματος. Τα σημερινά ινδάλματα θα έλεγα κατασκευάζονται από το σύστημα που μάχεται ο Βέρθερος και οπωσδήποτε δεν είναι άνθρωποι του πνεύματος. Ίνδαλμα σήμερα θεωρείται ο Μέσι...
Το κεντρικό πρόσωπο του έργου ως ασυμβίβαστος, αλλά και παρορμητικός και με έντονη την επιθυμία για ρομαντισμό, έχει έναν ανεκπλήρωτο έρωτα. Που οφείλεται η ανεκπλήρωση στον έρωτα σε έναν τόσο συναισθηματικό νεαρό;
Πριν απαντήσω θα ήθελα να δώσω μία απαραίτητη διευκρίνιση στον όρο ρομαντικός. Χαρακτηριστικό του ρομαντικού κινήματος δεν είναι μόνο το συναίσθημα, αλλά και η έντονη πολιτική και κοινωνική στράτευση, η αντίδραση στις κοινωνικές συμβάσεις. Ο Βέρθερος είναι το πρότυπο του εξεγερμένου νέου ανθρώπου. Και ο έρωτας είναι οπωσδήποτε εξεγερσιακός, καταλύει κάθε όριο, κάθε κανόνα.
Η Λόττε, ο ανεκπλήρωτος έρωτας του Βέρθερου, είναι μία γυναίκα που όταν έχει σκοτούρες παίζει ένα χαρούμενο κομμάτι ή χορεύει και όλα είναι πάλι εντάξει. Μοιάζει με την Νόρα του Ίψεν πριν πάρει τη ζωή της στα χέρια της. Επιλέγει, λοιπόν, μια ήσυχη αστική ζωή, έναν άντρα που είναι το ακριβές αντίθετο του Βέρθερου, έναν άντρα που τον κινεί το καθήκον, η ανάγκη του για τάξη και ασφάλεια και η κοινωνική καταξίωση.
Έχετε σκηνοθετήσει αρκετές θεατρικές παραστάσεις. Ποιά είναι τα κριτήρια επιλογής των κειμένων που σκηνοθετείτε;
Επιλέγω κείμενα που αφορούν την εποχή μας.
Ο ήρωας φαίνεται διωγμένος μοναχικός ενάντια στα στερεότυπα εκείνης της εποχής. Κρίνετε ότι ένας τόσο ρομαντικός νέος μπορεί να ζει στο περιθώριο;
Η λαμπερή προσωπικότητα του ήρωα τον κάνει ιδιαίτερα ελκυστικό. Επιδιώκουν συχνά τη συντροφιά του. Η ρήξη του με τους κανόνες και τις κοινωνικές συμβάσεις ωστόσο τον θέτουν στο περιθώριο. Παύει να γίνεται “καθωσπρέπει”, κοινωνικά ευχάριστος.
Για ποιο λόγο το φιλοθεάμον κοινό της Θεσσαλονίκης να επιλέξει την παράστασή σας;
Θίγει θέματα που απασχολούν τον άνθρωπο σήμερα, γεννά έντονες συζητήσεις, συγκινεί και προβληματίζει. Είναι μια παράσταση με ευαισθησία αλλά και χιούμορ, που κοιτά στην κυριολεξία κατάματα τον θεατή. Είναι το αποτέλεσμα πολύ στενής και σε βάθος συνεργασίας πολύ ταλαντούχων ανθρώπων, που σέβονται και αγαπούν τη δουλειά τους. Και στο σημείο αυτό οφείλω να τους ευχαριστήσω όλους για την αφοσίωση και την εμπιστοσύνη τους.
Ανήκετε στις σκηνοθέτες που δημιουργούν εικόνες και στήνουν μια ολοκληρωμένη παράσταση μόνο από την ανάγνωση του κειμένου;
Σε καμία περίπτωση δεν ξεκινάω τις πρόβες αν δεν έχω καταλήξει στους βασικούς άξονες της σκηνοθεσίας, στην αισθητική που θέλω να έχει η παράσταση και στον υποκριτικό κώδικα που θεωρώ ότι ταιριάζει στην κάθε περίπτωση. Η συνέχεια όμως ανήκει στη διαδικασία των προβών με τους ηθοποιούς και με την/τον δραματουργό της παράστασης. Ποτέ δεν έχω μπει σε πρόβα χωρίς να έχω οργανώσει από πριν αυτά που θέλω να δοκιμάσω. Όμως κατά τη διάρκεια της πρόβας είμαι ανοιχτή στο παρόν και συχνά εντάσσω υλικό που μου προσφέρουν οι ηθοποιοί, πολλές φορές προσθέτω και κείμενο. Σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στο Παιχνίδι με τις λέξεις ή τη Σπουδή στον Ιππόλυτο το κείμενο παράστασης δημιουργήθηκε κατά τη διαδικασία των προβών.
Τέλος, θα θέλατε να μοιραστείτε τα μελλοντικά σας σχέδια με τους αναγνώστες της Townsendia;
Αμέσως μετά τις παραστάσεις μας στην Ανοιχτή Σκηνή έχω αναλάβει την σκηνοθετική επιμέλεια της παρουσίασης του μυθιστορήματος της Τζέννυ Έρπενμπεκ “Η συντέλεια του κόσμου” στο Ινστιτούτο Γκαίτε. Σχεδιάζω επίσης μία site-specific walking performance που σχετίζεται με ένα ιστορικό γεγονός που σημάδεψε την πόλη της Θεσσαλονίκης.
Συνέντευξη: ΑΚΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ
Για περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση ακολουθήστε τον παρακάτω σύνδεσμο: Η ΟΜΑΔΑ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ 'ΤΑ ΠΑΘΗ ΤΟΥ ΝΕΑΡΟΥ ΒΕΡΘΕΡΟΥ' ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΑΝΕΤΟΝ
