ΕΠΙΚΑΙΡΑ

6/recent/ticker-posts

Μενέλαος Λουντέμης... Αφιέρωμα στον πολυδιαβασμένο Έλληνα ποιητή, συγγραφέα και λογοτέχνη


Ήταν πολυγραφότατος και είναι πολυδιαβασμένος. Ήξερε να αγγίζει με την λογοτεχνική του πένα τον εσωτερικό κόσμο των αναγνωστών του και για αυτό το λόγο είμαστε όλοι φανατικοί. Είχε εκείνο το χάρισμα που κάνει το κοινό του να νιώθει πως τον γνώρισε, πως κάπου οι ψυχές τους είχαν καθίσει στο ίδιο παγκάκι κοιτώντας τη θάλασσα. Ένα μόνο βλέμμα ήταν αρκετό για να διαβάσει η μία την άλλη και να συμπάσχει μαζί της. Λες πως ήξερε τι κρύβει η κάθε μια μέσα της και καρτερούσε αυτή τη συνάντηση μόνο και μόνο για μια επιβεβαίωση. Σε κάθε περίπτωση, ο Μενέλαος Λουντέμης αποτελεί μια από τις σπουδαιότερες λογοτεχνικές μορφές της Ελλάδας.

Γεννημένος στο χωριό Αγία Κυριακή της Μικράς Ασίας το 1912, ο Τάκης Βαλασιάδης εμπνεύστηκε το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο από τον ποταμό Λουδία, που ήταν και η περιοχή μετεγκατάστασής του. Ο Μενέλαος Λουντέμης ήταν το μοναδικό αγόρι από τα πέντε παιδιά της οικογένειας. Η παρθενική του εμφάνιση στα Ελληνικά γράμματα πραγματοποιήθηκε σε νεαρή ηλικία, μόλις δεκαπέντε ετών, όταν το 1927 και 1928, δημοσιεύει ποιητικές συλλογές του στην «Αγροτική Ιδέα» της Έδεσσας, τις οποίες υπέγραφε με το πραγματικό του όνομα, Τάκης Βαλασιάδης. 

Δύο χρόνια αργότερα, το 1930 δημοσιεύει ποιήματα και διηγήματα του στο περιοδικό «Νέα Εστία». Το 1934 είναι η χρονιά που ο Τάκης Βαλασιάδης παύει πλέον να υπογράφει έτσι και χρησιμοποιεί το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο, Μενέλαος Λουντέμης. Το «Μια νύχτα με πολλά φώτα κάτω από μια πόλη με πολλά αστέρια» ήταν το πρώτο έργο που είχε την υπογραφή του ως Μενέλαος Λουντέμης. Τέσσερα χρόνια μετά δεν αργεί το Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας που του απονέμεται για τη συλλογή διηγημάτων του "Τα πλοία δεν άραξαν" καθώς και η Χρυσή Δάφνη Πανευρώπης, στο Παρίσι το 1951. Ο επιτυχημένος Έλληνας λογοτέχνης τιμάται και με το βραβείο που φέρει το όνομά του, που το καθιέρωσε προς τιμήν του η Ελληνική Εταιρία Λογοτεχνών και απονέμεται κάθε χρόνο στο καλύτερο πεζογράφημα του προηγούμενου έτους. Επιπροσθέτως, στην πρωτεύουσα της Ρουμανίας, το Βουκουρέστι, δόθηκε το όνομα του σε δημόσιο κτίριο, γνωστό ως "Λουντέμειο Μέγαρο". Ακολουθώντας το Βασίλη Βασιλικό, ο Μενέλαος Λουντέμης "θεωρείται ο πιο πολυδιαβασμένος Έλληνας έπειτα από τον Νίκο Καζαντζάκη".

Ο Μενέλαος Λουντέμης και η οικογένειά του, εγκαθίστανται αρχικά στην Αίγινα, έπειτα στην Έδεσσα και τελικά στο χωριό Εξαπλάτανος της Πέλλας και το 1932 φεύγει για την Κοζάνη. Ο ίδιος ζει για ένα μικρό χρονικό διάστημα στο κρατικό οικοτροφείο της Έδεσσας. Παρόλο που η οικογένειά του χαρακτηρίζονταν εύπορη, χρεοκόπησε κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής καταστροφής. Ο Έλληνας λογοτέχνης αναγκάζεται να εργαστεί σκληρά από την εφηβική του ηλικία ως λαντζιέρης, λούστρος, ψάλτης, δάσκαλος σε χωριά της Αλμωπίας, ακόμη και ως επιστάτης στα υπό κατασκευή έργα του Γαλλικού ποταμού. Στην Δ΄ τάξη του Γυμνασίου (την εποχή εκείνη το Γυμνάσιο περιελάμβανε έξι τάξεις) «αποσύρθηκε» για πολιτικούς λόγους και απεβλήθη απ’ όλα τα Γυμνάσια της χώρας. Αποτέλεσμα της "τιμωρίας" αυτής ήταν η στράτευσή του στην Αριστερά και η πολιτική δράση μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ. 



Ο Μενέλαος Λουντέμης, φτάνοντας στην Αθήνα συνδέεται στενά με τους Κώστα Βάρναλη,  Άγγελο Σικελιανό και Μιλτιάδη Μαλακάση. Ο τελευταίος θα τον βοηθήσει να διοριστεί το 1938 ως βιβλιοθηκάριος της «Αθηναϊκής Λέσχης» και να ανασάνει κάπως οικονομικά. Την ίδια εποχή, η φιλία του με τον καθηγητή της Φιλοσοφικής Νικόλαο Βέη, θα τον βοηθήσει να παρακολουθήσει ως ακροατής μαθήματα στη Φιλοσοφική Σχολή των Αθηνών. Θα ακολουθήσουν αρκετές συγγραφικές επιτυχίες και θα γίνει μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών, με πρόεδρο τότε τον σπουδαίο Νίκο Καζαντζάκη.

Ο Μενέλαος Λουντέμης φεύγοντας στις 22 Ιανουαρίου του 1977, αφήνει πίσω του πνευματική κληρονομιά ίση με περίπου σαράντα πέντε βιβλία. Έτσι, σήμερα βρίσκεται στη λίστα των πιο πολυγραφότατων Ελλήνων συγγραφέων. Εκτός από λογοτεχνική περιουσία αφήνει πίσω του και την κόρη του Μυρτώ, κληρονομώντας όλη αυτήν την περιουσία αλλά έχοντας στην πλάτη της και το τεράστιο όνομα του πατέρα της. 

Ο κοινωνικός ρεαλισμός αποτελεί κατεύθυνση του Έλληνα λογοτέχνη του μεσοπολέμου, με το έργο του να καθίσταται ιδιότυπο χάριν της "ερασιτεχνικότητας"  του τρόπου γραφής του. Ο Λουντέμης υπηρέτησε επάξια τη Λογοτεχνία, με πλήρη συνείδηση. Ο ίδιος υποστήριζε πως δεν τον ενδιαφέρει η Τέχνη αλλά σκοπός του είναι η καταγραφή της πραγματικότητας και η κατάδειξη της κοινωνικής ανισότητας.Το έργο του χαρακτηρίζεται από τη ρεαλιστική απεικόνιση τοπίων και προσώπων με έντονο το αισθηματολογικό στοιχείο, αγγίζοντας και το μελοδραματισμό. Η βιωματική γραφή, η καταγραφή, ανάλυση και υιοθέτηση ηθογραφικών και συμβολικών στοιχείων έρχονται να προσθέσουν έναν ακόμη πιο έντονο αέρα στο έργο του. Έχοντας την τάση να στρέφεται γύρω από ένα κεντρικό πρόσωπο και πραγματοποιώντας εσωτερική αφήγηση, ο Μενέλαος Λουντέμης ανήκει στους περιθωριακούς τύπους των καταπιεσμένων κοινωνικά στρωμάτων και με τη βοήθεια των άριστα επιτυχημένων εγκυβωτισμένων αφηγήσεων, δίνει την προσωπική οπτική της μοναξιάς, του ανεκπλήρωτου έρωτα και της σκληρότητας του κόσμου. 


Αριστουργηματικός, επιτυχημένος, πολυδιαβασμένος, πολυγραφότατος, εύστοχος, συναισθηματικός, ευαίσθητος, λογοτέχνης, ποιητής και συγγραφέας, ο Μενέλαος Λουντέμης αγγίζει τον κάθε αναγνώστη μόνο από τις πρώτες σελίδες ή γραμμές των έργων του.

Ο Έλληνας συγγραφέας Στρατής Τσίρκας, αναφέρει για τον Μενέλαο Λουντέμη: 

"...Ο Λουντέμης έγραφε όπως ανάσαινε, δεν σταματούσε ποτέ...Σχεδόν καθένα από τα βιβλία του είναι και μια μαρτυρία από τη μακροχρόνεια οδύσσειά του στους χώρους τη εξορίας - μέσα και έξω από την Ελλάδα...Τώρα τα παιδιά, όταν θα μετράνε τ' άστρα, θα ξέρουν πως εκείνο που τους λείπει βρίκεται στη βιβλιοθήκη τους".

"Το παιδί εκείνο το βράδυ δε κοιμήθηκε...ολόκληρο το βράδυ. Έγραψε το πιο πικρό, το πιο μεγάλο παραμύθι...Την αυγή ξεκίνησε. Ήταν...παρηγορημένο. Είχε καταφέρει όλη τη νύχτα να μετρήσει τ'άστρα...Να τα μετρήσει όλα...σιγά σιγά...ένα ένα...Όλα...

Και τα βρήκε σωστά."



(Απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Μενέλαου Λουντέμη "Ένα παιδί μετράει τ' άστρα", Αθήνα 1956).

Κείμενο: Χατζηνόπουλος Γαβριήλ

Με πληροφορίες από τη σελίδα sansimera.gr

Πηγές Φωτογραφιών: tanea, tameteora.gr και από ομάδες στο facebook αφιερωμένες στο μεγάλο λογοτέχνη.