ΕΠΙΚΑΙΡΑ

6/recent/ticker-posts

Διαβάσαμε και προτείνουμε: Frantz Kafka - "Η Δίκη"


Στο χώρο της λογοτεχνίας, όταν αναφερόμαστε σε δυστοπικά μυθιστορήματα, δεν γίνεται να μην κάνουμε λόγο και για τον Franz Kafka. Ο γερμανόφωνος, αλλά με εβραϊκή καταγωγή συγγραφέας, γνωστός κυρίως για το έργο του "Η Δίκη", αποτέλεσε έναν από τους σημαντικότερους πεζογράφους του 20ού αιώνα, καθώς τα έργα του περνούσαν πάντοτε κάποιο μήνυμα. Η "Δίκη", το γνωστότερο από αυτά τα έργα, εκδόθηκε το 1925, μετά τον θάνατό του, παρά την αρχική επιθυμία του συγγραφέα για μη έκδοσή της.

Το έργο αναφέρεται στη σύλληψη και παραπομπή σε δίκη του Γιόζεφ Κ. (το επίθετο του οποίου δεν αναφέρεται ποτέ ολοκληρωμένο μέσα στο βιβλίο), χωρίς όμως να του διευκρινίζεται από κανέναν ο λόγος της σύλληψής του.

Φωτογραφία 1

Από τις πρώτες κιόλας σελίδες, διαφαίνεται η δυσκολία του βιβλίου. Το λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί ο Kafka, ακόμα και στην μεταφρασμένη στα ελληνικά έκδοση, δεν είναι εύκολο, ενώ τα νοήματα που συνθέτει είναι εξίσου περίπλοκα, συχνά σε σημείο που ο αναγνώστης δυσκολεύεται να κατανοήσει τι ακριβώς περιγράφει η σκηνή. Ο σχηματισμός εικόνων κατά την ανάγνωση δεν είναι εύκολος, αφού τα κεφάλαια δεν είναι μικρά και ο συγγραφέας συχνά αναλύει μια σκηνή σε πολλές σελίδες, χωρίς όμως να είναι ιδιαίτερα περιγραφικός. Αυτή η έλλειψη περιγραφών είναι και που δυσκολεύει τον αναγνώστη να μεταφερθεί στο χώρο της υπόθεσης, ενώ αντίθετα, από τα συμφραζόμενα, η αντίληψη για το χρόνο των γεγονότων, είναι άψογη. Ο τρόπος γραφής του Kafka, δείχνει πως πιθανόν να τον ενδιέφερε περισσότερο να μας παρουσιάσει την ψυχοσύνθεση του πρωταγωνιστή και αυτών που τον περιβάλλουν, παρά τα μέρη στα οποία διαδραματίζονται τα γεγονότα.

Το έργο θεωρείται πυκνογραμμένο, αφού μια μικρή τυπικά σκηνή, μπορεί να περιγράφεται ακόμα και σε 10 με 15 σελίδες, ενώ σε πολλά σημεία, ο συγγραφέας υπεραναλύει, παρουσιάζοντάς μας λεπτομέρειες που δεν εξυπηρετούν με κάποιον τρόπο την εξέλιξη της υπόθεσης. Στο μισό και παραπάνω βιβλίο, παρουσιάζονται οι μύχιες σκέψεις του πρωταγωνιστή, ο οποίος αγωνιά για το μέλλον του και αναζητά απαντήσεις από τους ιθύνοντες, χωρίς όμως να βρίσκει κάποιον πρόθυμο να του απαντήσει στο λόγο για τον οποίο έχει συλληφθεί. Αυτή η έλλειψη απαντήσεων και η αμφιβολία μέσα στην οποία ζει μετά την σύλληψή του, είναι που συνθέτουν ένα μελαγχολικό κλίμα γεμάτο άγχος, το οποίο διαπνέει ολόκληρο το έργο.

Είναι επίσης καίριας σημασίας, μια αναφορά στην περιγραφή της κοινωνίας των αρχών του 20ου αιώνα. Ή τουλάχιστον στην παρουσίαση της οπτικής του Franz Kafka για αυτήν. Οι χαρακτήρες που συμμετέχουν στην πλοκή δεν είναι πολλοί, αλλά είναι άκρως διαφορετικοί μεταξύ τους. Κατά την ανάγνωση, συναντούμε από καλοσυνάτους και εξυπηρετικούς, μέχρι ανθρώπους σκληρούς, που αδιαφορούν για τον συνάνθρωπό τους και ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους και τις προσωπικές τους ασχολίες.

Φωτογραφία 2

Ένα ακόμα στοιχείο το οποίο χρήζει ιδιαίτερης προσοχής, είναι η γραφειοκρατία της εποχής. Ο τρόπος με τον οποίο περιγράφει ο συγγραφέας τον τρόπο λειτουργίας των δημόσιων υπηρεσιών του 20ου αιώνα, μοιάζει αρκετά με τον σύγχρονο, καθώς οι σχέσεις είναι απρόσωπες και οι υπάλληλοι δεν κινητοποιούνται για να εξυπηρετήσουν ουσιαστικά τον ενδιαφερόμενο και να του δώσουν οδηγίες ή να τον παραπέμψουν με λεπτομέρειες κάπου αλλού, αλλά περιορίζονται στην τυπική διαδικασία που τους επιβάλλει η δουλειά τους, συχνά αδιαφορώντας για τον αν τελικώς εξυπηρετήθηκε ή όχι ο αιτών. Με παρόμοιο τρόπο, απεικονίζονται μέσα στο έργο και τα δημόσια κτίρια: μουντά, σκοτεινά και αφιλόξενα, με κακόκεφους υπαλλήλους που πηγαινοέρχονται απρόθυμοι στους διαδρόμους τους.

Φωτογραφία 3

Συνοψίζοντας, θα λέγαμε πως το έργο αυτό του Kafka, αποτελεί εξ' ολοκλήρου μια κριτική στο σύστημα και τη σκληρότητά του. Ο συγγραφέας στρέφεται ενάντια στην εξουσία, η οποία σε αυτό το έργο λειτουργεί δίνοντας την αίσθηση πως οποιαδήποτε προσπάθεια αντίστασης είναι άσκοπη και μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στη δημιουργία προβλημάτων στον αντιδρώντα. Παρ' όλη την έλλειψη περιγραφικής αφήγησης όμως, ο Kafka καταφέρνει τελικά να μας παρουσιάσει μια ικανοποιητική εικόνα της κοινωνίας των αρχών του 20ου αιώνα, ακόμα και μέσα από τις πιο απλές και καθημερινές συνήθειες: το πρωινό γεύμα, ακόμα και μια βόλτα για να ξεθολώσει το μυαλό...

Η "Δίκη" είναι ένα έργο το οποίο θεωρείται πλέον κλασσικό, αφού παρά την δυσκολία της, μπορεί να διαβαστεί και από κάποιον του οποίου οι προσωπικές προτιμήσεις σε βιβλία, προσανατολίζονται μακριά από δυστοπικά μυθιστορήματα. Και ένα είναι βέβαιο: πως παρά τα δύσκολα νοήματά του, με την ολοκλήρωση του έργου, ο αναγνώστης θα μπει σε σκέψεις σχετικά με την δικαιοσύνη, το ποιος την ορίζει και το πότε αυτή λειτουργεί σωστά...

Πηγές φωτογραφιών: κεντρική: bbc.com, φωτογραφία 1: de.wikipedia.org, φωτογραφία 2: blog.zeit.de, φωτογραφία 3: biography.com

Κείμενο: ΜΑΡΙΑ ΣΜΗΝΑ