ΕΠΙΚΑΙΡΑ

6/recent/ticker-posts

Το πρόσωπο του σουρεαλισμού - Η πολυτάραχη ζωή και το έργο της αμφιλεγόμενης ιδιοφυΐας, Σαλβαντόρ Νταλί


Όταν ακούς τη λέξη σουρεάλ το πρώτο πράγμα που σου έρχεται στο μυαλό είναι ο Νταλί, ο οποίος παρότι δεν είναι από τους πρωτεργάτες του κινήματος του υπερρεαλισμού, όπως οι Έρνστ, Μιρό, Τανγκί και Μπρετόν, αποτελεί τον σημαντικότερο και πιο διάσημο σουρεαλιστή του 20ου αιώνα. Ο λόγος για αυτήν του την επιτυχία δεν είναι μόνο το ζωγραφικό του ταλέντο, αλλά και όλη του η παρουσία και ψυχοσύνθεση, καθώς ντύνεται πάντοτε εκκεντρικά αδιαφορώντας για τα επικριτικά βλέμματα και μιλάει αφήνοντας τους άλλους να αναρωτιούνται για το αν αστειεύεται ή σοβαρολογεί.


Ακούγονται πολλές ιστορίες σχετικά με τη ζωή του αλλόκοτου καλλιτέχνη, κάποιες από αυτές είναι δυσάρεστες και αποκρουστικές, όμως είτε είναι αληθινές είτε όχι συντελούν στο να διατηρηθεί η γύρω από το πρόσωπό του συζήτηση και στο να τον κρατάνε ζωντανό στις μνήμες όλων. Η διαμόρφωση αυτής της ιδιαίτερης προσωπικότητας ξεκίνησε από πολύ μικρή ηλικία.


Ο Σαλβαντόρ Νταλί γεννιέται στις 11 Μαΐου του 1904 στη Φίγερες, μια μικρή πόλη της Ισπανίας, σε μια ευκατάστατη οικογένεια. Από τη γέννησή του οι γονείς του τον πείθουν ότι είναι ένα θαύμα, διότι ο μεγαλύτερος αδερφός του πεθαίνει λίγο μετά τη γέννηση του ίδιου και πιστεύουν ότι πρόκειται για μετενσάρκωση, οπότε δεν του χαλάν κανένα χατίρι. Είναι ένα ιδιότροπο παιδί που έχει φοβίες, κυρίως με τα έντομα, που τις αποτυπώνει στα πρώτα του έργα, ξεκινώντας από τα έξι του χρόνια να ζωγραφίζει. Είναι μόλις 14 χρονών όταν οι πίνακες του παρουσιάζονται σε δημόσια έκθεση του δημοτικού θεάτρου της πόλης του.

Γεγονός που τον στιγματίζει, κυρίως λόγω της κακής του σχέσης με τον πατέρα του, ο οποίος στο μέλλον τον αποκληρώνει όταν εισχωρεί στην ομάδα των σουρεαλιστών, είναι ο θάνατος της μητέρα του στα 17 του χρόνια. Την ίδια χρονιά γίνεται δεκτός στη Σχολή Καλών Τεχνών στη Μαδρίτη, όπου γνωρίζει τον Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, γίνονται κάτι παραπάνω από φίλοι και ο ένας επηρεάζει τον άλλο στη τέχνη. Λίγο πριν αποφοιτήσει αποβάλλεται από την σχολή, επειδή περιφρονεί τους καθηγητές του στη διδασκαλία με τον ισχυρισμό ότι είναι εξυπνότερός τους και δεν χρειάζεται υποδείξεις.


Σύντομα καταλαβαίνει ότι το κλίμα της Ισπανίας δεν τον σηκώνει πια και πηγαίνει να βρει στο Παρίσι τον φίλο του από την σχολή και σκηνοθέτη, Μπουνιουέλ. Εκεί το 1929 οι δύο φίλοι δημιουργούν την ταινία ορόσημο «Ανδαλουσιανός Σκύλος», η οποία αποτελεί έως σήμερα την πιο καθαρή εφαρμογή του υπερρεαλισμού στον κινηματογράφο. Η ταινία που αποτυπώνει τα φρικιαστικά όνειρα του Νταλί γνωρίζει μεγάλη επιτυχία στη παριζιάνικη αστική τάξη και έκτοτε ξεκινά η χρυσή εποχή του μεγάλου εικαστικού. Μετά το 1930 ξεχωρίζουν οι φωτογραφικά δοσμένοι ονειρικοί πίνακες του Νταλί, ο οποίος χρησιμοποιεί πολύ την οφθαλμαπάτη.


Την ίδια εποχή γνωρίζει την γυναίκα που θα του καθορίσει τη ζωή. Είναι μια γυναίκα μεγαλύτερη από αυτόν και παντρεμένη με τον φίλο του και ποιητή, Πολ Ελυάρ. Η μεγαλομανία της Γκαλά τρέφει ακόμη περισσότερο την εγωπάθεια του Νταλί κάνοντας τον αχόρταγο για δόξα και χρήμα. Ο Νταλί αποποιείται ακόμη και τη φιλελεύθερη ιδεολογία που στα νεανικά του χρόνια μοιραζόταν με τους φίλους του, Λόρκα και Μπουνιουέλ, υποστηρίζοντας προκλητικά τους Ναζί.


Ο Αντρέ Μπρετόν τον διαγράφει από το σουρεαλιστικό κίνημα λόγω της υποστήριξής του στον δικτάτορα Φράνκο της Ισπανίας και των πολιτικών του θέσεων γενικά. Ο Νταλί δηλώνει το γνωστό του ρητό «Ο υπερρεαλισμός είμαι εγώ» και ο Μπρετόν επινοεί τον περίφημο αναγραμματισμό του ονόματός του Νταλί, "Avida Dollars" που σημαίνει άπληστος για δολάρια ασκώντας κριτική στο "ξεπούλημα" της τέχνης του σουρεαλισμού. Ο Νταλί γνωρίζει το 1938 τον πατέρα της ψυχανάλυσης, τον Φρόυντ, τον οποίο θαυμάζει απεριόριστα. Επικρίνεται ιδιαίτερα από τον Μπρετόν για τη "σκόπιμη ενσωμάτωση" της ψυχαναλυτικής ερμηνείας στη τέχνη με τρόπο που αποδυνάμωνε τον αντίκτυπό της.

Enigma of Hitler (1939) 
Η περίοδος της μεγάλης ανόδου του Νταλί διαρκεί λιγότερο από 10 χρόνια. Αργότερα επιστρέφει στον κλασικισμό, όμως δεν διαθέτει πλέον την ικανότητα, τον χρόνο και την υπομονή να το κάνει. Μετά το 1960 ο εκκεντρικός καλλιτέχνης χρειάζεται να δουλεύει σκληρά και να δημιουργεί έργα που είναι μακριά από την προσωπικότητα του, ώστε να ικανοποιεί τις επιθυμίες της άπληστης συζύγου του.

The Persistence of Memory (1931) 
Αργότερα ο Νταλί, λόγω της κατάστασης, πέφτει σε βαθιά κατάθλιψη και η Γκαλά του δίνει μεγάλες ποσότητες υπνωτικών και αμφεταμινών που του προκαλούν μια "μη αναστρέψιμη κατάπτωση". Μετά τον θάνατο της συζύγου του το 1982 νιώθει ανήμπορος μακριά της και τον περισσότερο καιρό τον περνά στα νοσοκομεία. Τελικά, τον Ιανουάριο του 1989 ο βασιλιάς του σουρεαλισμού αφήνει τη τελευταία του πνοή και ενταφιάζεται στο Θεατρικό Μουσείο που είχε ο ίδιος ιδρύσει.

Swans Reflecting Elephants (1937) 
Ο Σαλβαντόρ Νταλί επηρέασε και επηρεάζει ακόμα πολλούς καλλιτέχνες με το έργο του, επιβεβαιώνοντας τη γνωστή του φράση "Αληθινός καλλιτέχνης δεν είναι αυτός που εμπνέεται από άλλους αλλά αυτός που εμπνέει τους άλλους". Οι πίνακές του είναι από τα πιο γνωστά αριστουργήματα της σύγχρονης τέχνης και το ταλέντο του αδιαμφισβήτητο. 

Μπορεί τα περισσότερα που ακούγονται γύρω από το πρόσωπό του να είναι αρνητικά, αλλά το σίγουρο είναι ότι ο Νταλί υπήρξε ένας άνθρωπος που υποστήριξε τη διαφορετικότητα και ήταν κύριος του εαυτού του. Για αυτό δεν του φαινόταν απαραίτητο να γνωρίζει το κοινό πότε αστειεύεται και πότε είναι σοβαρός. Παρεξηγημένος; Τα συμπεράσματα δικά σας…

The Elephants (1948) 
Endless Enigma (1938) 
Anthropomorphic Chest of Drawers (1936)
The Swallowtail (σ.σ, ο τελευταίος του πίνακας, 1983)