ΕΠΙΚΑΙΡΑ

6/recent/ticker-posts

ΓΙΩΤΑ ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ: ΤΟ 'ΣΟΧΟΥΜ' ΕΙΝΑΙ Ο ΤΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ


Το να συνομιλείς με τους ανθρώπους κρύβει πολλές χάρες μιας και μαθαίνεις για αυτούς και τα συναισθήματά τους. Το να συνομιλείς με τους καλλιτέχνες είναι κάτι σαν μαγεία. Σου αφηγούνται το "ταξίδι" της δημιουργίας και σου παρουσιάζουν τον προορισμό τους. Όταν όμως αυτοί οι καλλιτέχνες έχουν την ιδιότητα του συγγραφέα τότε γίνεσαι συνταξιδιώτης τους και ανακαλύπτεις τόπους μακρινούς και μιας άλλης εποχής! Σε ένα τέτοιο ταξίδι με προσκάλεσε η νέα και πολλά υποσχόμενη συγγραφέας Γιώτα Ιωαννίδου. Μου σύστησε την οικογένειά της, την Κοινότητα των Ποντίων και μου έδειξε τι σημαίνει ξεριζωμός. Αφορμή; Το πρώτο της βιβλίο "Σοχούμ" που ήδη αγαπήθηκε από το αναγνωστικό κοινό...

Είστε η συγγραφέας του βιβλίου "Σοχούμ". Μιλήστε μας για αυτό το εγχείρημά σας.

Η αλήθεια είναι ότι δεν κατάλαβα κι εγώ η ίδια πως προέκυψε. Μάλλον γιατί όλα έγιναν με πολύ φυσικό τρόπο και μέσα από βαθιά ανάγκη. Ήταν φυσική διαδικασία το να γράφω από παιδί. Ο πιο αυθόρμητος τρόπος μου να εκφράζομαι. Είχα γράψει κάποια θεατρικά έργα, μιας και η μεγάλη μου αγάπη σαν ηθοποιός ήταν πάντα το θέατρο. Άρχισα όμως να γράφω διηγήματα και μία νουβέλα, όταν παρακολούθησα μαθήματα δημιουργικής γραφής με τον Αλέξη Σταμάτη, τον εξαίρετο λογοτέχνη και αγαπημένο μου δάσκαλο. Κάποια στιγμή με παρακίνησε να αρχίσω ένα μυθιστόρημα. Έγραψα την πρώτη σελίδα του Σοχούμ, και με ενθάρρυνε τόσο πολύ ο ίδιος, όσο και η ομάδα η υπέροχη που ήμασταν, φίλες πια αγαπημένες, και χωρίς να το καταλάβω μπήκα σε αυτό.  Μετά τα πρώτα κεφάλαια κάθισα μόνη μου, αργά τα βράδια, από τις δώδεκα μέχρι τις τρεις και μέσα σε τρεις μήνες το έγραψα με μια ανάσα. Σαν νερό κύλησε. Ήταν τόσο μεγάλη τελικά η ανάγκη μου να το γράψω.

Στο βιβλίο γίνεται αναφορά στη δική σας οικογένεια και πιο συγκεκριμένα στη γιαγιά και στον παππού σας. Ποια ήταν, όπως αναφέρατε, η ανάγκη που σας ώθησε να εξωτερικεύσετε τα βιώματα των οικείων σας;

Τα έφερα μέσα μου σε όλη μου τη ζωή. Και μάλλον με πονούσαν. Ίσως δεν μπορούσα και να τα καταλάβω, ή μάλλον να τα συνδέσω με τη δική μου πορεία, με το πώς με επηρέασαν τόσο καθοριστικά! Και σε μια δύσκολη περίοδο της ζωής μου -κι ενώ εγώ ήμουν πια μάνα δυο παιδιών- ένιωσα ότι ήρθε η ώρα να τα δω όλα κατάματα, αλήθειες σκληρές και τραύματα, που μετέφερα στο δικό μου γονίδιο. Έτσι μπήκα στον δικό τους κόσμο, για να βρω πια τον δικό μου. Η αλήθεια είναι ότι από τη στιγμή που άρχισα να γράφω, αισθάνθηκα σαν να πήρα μια απόσταση από τους ήρωες, τους δικούς μου συγγενείς, κι αυτό μου έδωσε μια ελευθερία να τους προσεγγίσω πιο υπαρξιακά, να τους νιώσω και να τους κατανοήσω ως υπάρξεις. Όλη αυτή η σύνδεση με έκανε να συγχωρήσω πράγματα και σε αυτούς και στον εαυτό μου. Λειτούργησε απόλυτα θεραπευτικά για εμένα, αν και ήταν επώδυνη διαδικασία όσο το έγραφα.

Στο βιβλίο αναφέρονται έντονα οι αξίες των ανθρωπίνων σχέσεων και ιδιαίτερα αυτή της οικογένειας. Πείτε μας πόσο σημαντικές μπορεί να είναι αυτές αρχικά για τη σύγχρονη κοινωνία και έπειτα για εσάς; 

Η οικογένεια ήταν και είναι μια πολύ σημαντική αξία για τον άνθρωπο. Είναι η αμέσως επόμενη διάσταση που μπορεί να πάρει η ύπαρξή του κυριολεκτικά. Ένας άνθρωπος ενώνεται με κάποιον άλλο κι αυτό γίνεται αιτία να έρθουν στον κόσμο νέοι άνθρωποι. Αυτό είναι το μέγα θαύμα της ζωής, αν το σκεφτεί κανείς. Ότι ο άνθρωπος γεννά και συνεχίζει το ανθρώπινο είδος. Την ίδια στιγμή, όμως, αυτό κάνει την ίδια την ύπαρξή του να βιώσει το μετέπειτα πολύ πιο σύνθετα. Είναι σαν να υπάρχουν πάντα δυο παράλληλες πορείες από εκεί και πέρα. Από την μία η πορεία που διαγράφει ως μέλος αυτής της οικογένειας, που σημαίνει και ευθύνη, καθήκοντα, αγώνα, στέρηση προσωπικού χώρου και χρόνου. 

Η Παναίλα ως μάνα, έπρεπε να στηρίξει την οικογένεια με κάθε τρόπο, όσο δύσκολες και απάνθρωπες κι αν ήταν οι συνθήκες. Έπρεπε! Από την άλλη η πορεία του καθενός ως ύπαρξη, δηλαδή το σκέτο του ανθρώπου, αυτό που ενέχει τον ουσιαστικό του πυρήνα, το εγώ του, που πολύ συχνά έχει άλλες ανάγκες από αυτές που ο ρόλος του στο οικογενειακό πλαίσιο του επιτρέπει. Την ίδια στιγμή, λοιπόν, η Παναίλα ήταν ένα ελεύθερο πνεύμα, μια ανήσυχη και ασυμβίβαστη γυναίκα, κάτι που δεν ήταν εύκολο να συμβαδίζει με το ρόλο της μάνας. Πολύ συχνά προκαλούνται συγκρούσεις ανάμεσα σε αυτές τις ανάγκες, όπως υπήρξαν και στη γιαγιά μου. Αυτό της έδινε πάντα στα μάτια μου το μέγεθος μιας ηρωίδας. Είναι λίγο σχηματικό όπως το νιώθω, αλλά νομίζω ότι όταν συμβαδίζουν οι ανάγκες των δυο εκδοχών του εαυτού του, όταν αυτές οι δύο πορείες τέμνονται, τότε βρίσκει ο άνθρωπος την πληρότητα, πράγμα καθόλου εύκολο. 

Πιστεύω στην οικογένεια και στη σύγχρονη κοινωνία, όσο κι αν μεταλλάσσεται από την παραδοσιακή μορφή που έχουμε για αυτήν. Είναι μια ευκαιρία κάποιος να δοκιμάσει και να δοκιμαστεί στην αγάπη, που είναι το μεγαλείο της ζωής. Νιώθω πραγματικά ευγνώμων που γεννήθηκα στη συγκεκριμένη οικογένεια των γονιών και παππούδων μου, και που δημιούργησα τη δική μου κι έγινα μάνα. Όσο κι αν πάλλεται και συχνά "κινδυνεύει" κανείς από την οικογένειά του και τα βιώματά της, εκεί γυρνά για να βρει τον εαυτό του, ώστε να μπορέσει να συνεχίσει. Είναι η χοάνη, όπου όλα συμβαίνουν πρωτίστως.


Διαβάζοντας το βιβλίο μας συγκίνησε η αγάπη της γιαγιάς σας και του παππού σας όπως και το στήριγμα που αποτελούσε ο ένας για τον άλλο ειδικά κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του παιδιού τους. Θα θέλατε να μας πείτε ποια είναι τα δικά σας συναισθήματα για έναν θείο που δεν γνωρίσατε ποτέ;

Μεγαλώσαμε ως εγγόνια στη σκιά του. Η φωτογραφία του ήταν ψηλά, λες και μας έβλεπε συνεχώς. Ήταν ένας πανέμορφος άνδρας. Το βλέπαμε. Αυτό που έχει κανείς ως αρχέτυπο του άνδρα. Άνδρας λεβέντης! Δεν λέγονταν από την οικογένεια ιστορίες. Δεν μιλούσε κανένας για τον Νίκο. Τόσο ήταν το πένθος. Αλλά όλοι οι άλλοι γύρω άφηναν στίγμα για τις ιστορίες της ζωής του, την γενναιότητά του, το ασυμβίβαστο του χαρακτήρα του. Για το πόσο ελεύθερος άνθρωπος ήταν. Είχε αφήσει εποχή που λένε στην Κατερίνη. Λειτουργούσε ως μύθος για όλους μας. Ένας τραγικός ήρωας. Ήταν ένας και μοναδικός και ξεχωριστός. Ναι, θυμάμαι, ήταν σαν να είχαμε την τύχη να έχουμε ένα τέτοιον ήρωα μέσα στο σπίτι μας, πέρα από τον πόνο της απώλειάς του, που τα λόγια ήταν περιττά.

Διατηρήσατε στο βιβλίο σας αρκετά στοιχεία της ποντιακής διαλέκτου. Θεωρείτε ότι έτσι αποκτά το βιβλίο κάτι πιο προσωπικό από την οικογένειά σας ή πρόκειται για έναν τρόπο να βοηθηθεί ο αναγνώστης ώστε να μεταφερθεί πιο εύκολα σε εκείνη την εποχή;

Δεν έγινε συνειδητά η επιλογή. Απλά η χρήση της ποντιακής διαλέκτου μετέφερε εμένα σε αυτούς. Μέσα από τη γλώσσα και την διάλεκτο άνοιγε το μονοπάτι να τους συναντήσω εγώ, να τους αναγνωρίσω. Ζωντάνευαν οι ήχοι, οι αναστεναγμοί, οι ανάσες τους. Ζωντάνευε η παιδική μου ηλικία μαζί τους. Τους ξαναέβρισκα. Και όσο έγραφα είχα την αίσθηση, ήχο να το πω; μιας λύρας στα αυτιά μου, παρότι δεν είχα για πάρα πολλά χρόνια επαφή με την μουσική αυτή των παιδικών μου χρόνων. Έγραφα στη γλώσσα που μιλούσαν και ζωντάνευαν οι ίδιοι μπρος μου.

Η ποντιακή κοινότητα είναι μία κοινότητα αρκετά δεμένη. Θα θέλατε να μας πείτε γιατί κατά τη δική σας άποψη συμβαίνει αυτό;

Γιατί έχουν περάσει πάρα πολύ δύσκολα. Και μόνο η ιστορία είναι αρκετή ως απάντηση. Η γενοκτονία από τους Τούρκους, αλλά και οι μετέπειτα γενοκτονίες που υπέστησαν, όταν σκόρπισαν από τον Πόντο στα διάφορα μέρη και κυρίως η ατέρμονη αγάπη να ενωθούν με την πατρίδα τα εξηγεί όλα. Πώς να άντεχαν τόσο πόνο αν δεν ήταν ενωμένοι; Μόνο αυτό τους κρατούσε, να κρατιούνται μαζί. Και μέσα από τις μουσικές και τον χορό, που είχαν για παρηγοριά, δένονταν ακόμα πιο πολύ και στα ξένα μέρη, όπου είχαν την πατρίδα την Ελλάδα να νοσταλγούν ως ιδέα περισσότερο και μετά όταν ξεριζώθηκαν και ήρθαν στην Ελλάδα, την ξένη πατρίδα. Η ένωση είναι η μόνη παρηγοριά για τον άνθρωπο. Η συνύπαρξη, η συντροφικότητα, η αλληλοσυμπαράσταση. Πώς αλλιώς μπορεί κανείς να επιβιώσει σε δύσκολες, άγριες, απάνθρωπες συνθήκες; Και οι Πόντιοι, αλλά και όλοι, οι σημερινοί πρόσφυγες, μετανάστες, και γενικότερα οι κατατρεγμένοι άνθρωποι. Ο άνθρωπος χρειάζεται τρυφερότητα για να αντέξει, κι αυτό το βρίσκει μόνο μέσα από την ένωση με άλλους ανθρώπους.

Δύσκολα και μαύρα τα χρόνια του ξεριζωμού, ο οποίος δυστυχώς επαναλαμβάνεται και στις μέρες μας. Να υποθέσουμε ότι τα δικά σας μάτια βλέπουν διαφορετικά το προσφυγικό ζήτημα;

Απέναντι στο προσφυγικό δεν μπορεί να έχει κάποιος μια άλλη ματιά από αυτή που τα γεγονότα, οι εικόνες επιβάλλουν. Είναι απάνθρωπο! Δεν υπάρχουν λόγια να εκφράσει κανείς τη θλίψη και τον πόνο. Αλλά πρόσφυγας μπορεί να νιώθει κανείς ακόμα και μέσα στον εαυτό του, στο πετσί του, για άλλους λόγους. Να έχει το ίδιο αίσθημα εσωτερικού κατατρεγμού. Η διαφορά ανάμεσα στους πρόσφυγες του τότε, τους Έλληνες που γύρισαν στην Ελλάδα, με τους πρόσφυγες που έρχονται από μια άλλη χώρα, είναι ότι στην πρώτη περίπτωση τα συναισθήματα περιφρόνησης και υποτίμησης τα δέχτηκαν από την ίδια την πατρίδα, την εξιδανικευμένη πατρίδα, και αυτό είναι ένα πολύ βαθύ πλήγμα, τραύμα που δεν ξέρω αν ξεπερνιέται.


Το "Σοχούμ" είναι το πρώτο σας βιβλίο. Ποια μπορεί να είναι τα συναισθήματά σας ύστερα από την έκδοσή του; 

Είμαι ευγνώμων που εκδόθηκε το Σοχούμ για πολλούς λόγους. Πέρα από τη μεγάλη χαρά ότι εκδίδεται το πρώτο σου μυθιστόρημα, μου έχει ανοίξει ένα υπέροχο δρόμο, ένα ταξίδι. Δεν περίμενα, όταν το έγραφα, ότι θα μπορούσε να γίνει αφορμή για τόσο υπέροχες, σπουδαίες εκδηλώσεις με Πόντιους και όχι μόνο. Εκεί μέσα από συζητήσεις, ειδικά με μεγαλύτερους ανθρώπους κατάλαβα  τι θα πει τραύμα, αλλά και τι θα πει να μεταφέρεται σε ανθρώπους των επόμενων γενεών. Άρχισε ένα ταξίδι κυριολεκτικά. Έγιναν ήδη κάποιες εκδηλώσεις στην Αθήνα και στη Βόρεια Ελλάδα και τώρα ετοιμάζομαι να πάω Σέρρες, Δράμα και Κομοτηνή. Απίστευτη εμπειρία! Καθώς επίσης ξαναδιαβάζω ιστορία, την οποία, αν και ήταν οι πρώτες μου σπουδές, τώρα την αντιλαμβάνομαι πολύ πιο ουσιαστικά. Την νιώθω! Συνδέθηκα και πάλι με το ποντιακό στοιχείο, ξαναμαθαίνω από την αρχή τους ποντιακούς χορούς. Το Σοχούμ αποτέλεσε την αρχή μιας άλλης περιόδου στη ζωή μου πολύ πολύ ενδιαφέρουσας.

Εκτός της συγγραφής ασχολείστε και με άλλες μορφές τέχνης. Θα θέλατε να μας μιλήσετε για τις λοιπές σας ασχολίες;

Καταρχήν είμαι ηθοποιός και εκφωνήτρια. Πάντα αγαπώ το θέατρο και είναι κέντρο στη ζωή μου. Είτε παίζοντας, είτε γράφοντας, είτε ακόμα και σκηνοθετώντας. Και δεν θέλω να ακουστούν βαρύγδουπα οι λέξεις, μια και για μένα ένα είναι πάντα το θέμα, απλά κάθε φορά από διαφορετική σκοπιά ιδωμένο. Πολύ συχνά πηγαίνω προς τα πράγματα σαν να είναι ένα παιχνίδι. Απλά. Πρόσφατα διδάσκω θέατρο σε δύο ομάδες ενηλίκων, η μία είναι ένα εργαστήρι θεάτρου και η άλλη είναι μία ερασιτεχνική ομάδα, στην οποία σκηνοθετώ ένα έργο κι αυτό μου δίνει μεγάλη χαρά. Μου αρέσει πολύ η επικοινωνία με τους ανθρώπους, και τελικά μέσα από όλα στο τέλος ίσως αυτό ψάχνω. Είναι τύχη μεγάλη να ασχολείται κάποιος με αυτό που αγαπά πραγματικά, αλλά ταυτόχρονα να μπορεί να στέκεται συνολικά στη ζωή του μέσα από την ενασχόλησή του αυτή, στη δική μου περίπτωση με την Τέχνη. Κι αυτό απαιτεί να εργάζεται συνεχώς σε σχέση με το αντικείμενο και με τον εαυτό του, να βρίσκεται σε συνεχή επαγρύπνηση. Τίποτα και ποτέ δεν είναι κάτι δεδομένο. Κάθε μέρα όλα από την αρχή.

Τι είναι αυτό που αποτελεί το δικό σας "Σοχούμ";

Είναι ο τόπος της αθωότητας! Ο τόπος της επιστροφής στην αγνότητα. Στην εποχή, στον τόπο, όπου ένιωθες και νιώθεις ότι είσαι καθαρός, διαυγής, φωτεινός, κρυστάλλινος. Όπως ένα παιδί.

Θα θέλατε να μας αποκαλύψετε τα μελλοντικά σας σχέδια;

Ακόμα δεν τα έχω αποκαλύψει ούτε σε μένα. Κάνω χιούμορ. Απλά λειτουργώ πολύ αυθόρμητα και εκπλήσσομαι κι εγώ η ίδια. Κι αν κάτι παίζει στο μυαλό μου, περιμένω πρώτα να δω που θα με πάει. Κι αυτό μου βγαίνει, μόνο όταν λειτουργώ σιωπηλά. Τι να πω... Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για τις τόσο ενδιαφέρουσες ερωτήσεις. Να είστε πάντα καλά!

Συνέντευξη: ΕΡΗ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΙΔΟΥ

Περισσότερες πληροφορίες για το βιβλίο "Σοχούμ" θα βρείτε εδώ...