"Επιστροφή Στο Σπίτι" μια μαύρη κωμωδία που μας καλωσορίζει στο Vis Motrix Performance Studio στη Θεσσαλονίκη. Δύο μονόπρακτα του Matei Visniec ενώνονται για να παρουσιάσουν στο κοινό μια μοναδική παράσταση που θίγει κοινωνικοπολιτικά θέματα. Το Townsendia είχε την ευκαιρία να επικοινωνήσει με τον σκηνοθέτη της παράστασης Πασχάλη Αραμπατζή και να έχει μια εφ' όλης της ύλης συζήτηση μαζί τους.
"Επιστροφή Στο Σπίτι" μια ξεχωριστή παράσταση. Πείτε μας τι ακριβώς συμβαίνει στο έργο αυτό;
Είναι μια μαύρη κωμωδία που σατιρίζει τον παραλογισμό του πολέμου. Όλα αρχίζουν με έναν πόλεμο για τον οποίο δεν γνωρίζουμε τίποτα. Ούτε το πότε έγινε, ούτε το πού, ούτε μεταξύ ποιων. Τα μόνα που μας δίνονται ως πληροφορίες είναι ότι έληξε και ότι έφτασε η μέρα της «Μεγάλης Συγχώρεσης», ότι δεν υπάρχουν νικητές και ηττημένοι και ότι το μόνα που έχουν σημασία πια είναι η εθνική συμφιλίωση και η ειρήνη. Απόρροια όμως του πολέμου αυτού είναι ότι κανένας από τους στρατιώτες που πολέμησαν υπέρ της πατρίδος δεν έμεινε ζωντανός παρά μόνο ο στρατηγός. Ο στρατηγός επιστρέφει στο πεδίο της μάχης με κύριο μέλημά του να ξυπνήσει τους νεκρούς στρατιώτες για να τους επιστρέψει πίσω στα σπίτια τους και στις οικογένειές τους με μια τεράστια παρέλαση. Βασική προϋπόθεση για την επιστροφή αυτή είναι το να μην κάνει κανείς καμία ερώτηση. Μόνο που εκεί αρχίζει ο εφιάλτης του στρατηγού, καθώς μία μία οι στρατιές των νεκρών εμφανίζονται μπροστά του και οι νεκροί θέτουν όλοι ο καθένας με τη σειρά του τους προβληματισμούς τους και τις ερωτήσεις τους σχετικά με την παρέλαση και τον πόλεμο.
«Πλύση Εγκεφάλου» και «Επιστροφή στο Σπίτι», δύο μονόπρακτα του έργου «Εθνικότητά μου, το χρώμα του ανέμου» του γαλλόφωνου συγγραφέα από τη Ρουμανία Matei Visniec. Τι σας έκανε να τα επιλέξετε τα συγκεκριμένα μονόπρακτα;
Εδώ θα ήθελα να διευκρινίσω ότι τα δύο αυτά μονόπρακτα προέρχονται από τις δύο συλλογές μικρών θεατρικών έργων του συγγραφέα “Théâtre décomposé, ou L'homme poubelle” και “Attention aux vieilles dames rongées par la solitude”. Στην Ελλάδα όμως τα δύο αυτά μονόπρακτα έγιναν γνωστά μέσα από το έργο «Εθνικότητά μου, το χρώμα του ανέμου». Πρόκειται μια σύνθεση έντεκα κομματιών που ανήκουν στις παραπάνω συλλογές. Η σύνθεση και η μετάφραση έγινε από την Έρση Βασιλικιώτη. Το έργο αυτό παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 2008 στο θέατρο Πολιτεία και σκηνοθετήθηκε από την ίδια. Όσον αφορά τη δική μας παράσταση, τα συγκεκριμένα δύο κείμενα επιλέχθηκαν λόγω του ότι αφορούν το παρελθόν όλης της ανθρωπότητας ενώ παράλληλα μιλούν και για το τώρα, για όλο το σύγχρονο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι.
Πως αποφασίσατε να σκηνοθετήσετε την παράσταση, τις σας οδήγησε για να ασχοληθείτε με το έργο αυτό;
Η πρόταση να ανεβάσουμε έργο του Ματέι Βίσνιεκ έγινε αρχικά από την παραγωγή. Στη συνέχεια, διάβασα ξανά τα θεατρικά του έργα και τότε ήταν που έγινε η επιλογή αυτών των δύο μονόπρακτων που αναφέρθηκαν και παραπάνω. Οι λόγοι βρίσκονται στα ζητήματα τα οποία αυτά τα κείμενα πραγματεύονται: από τη μια τον παραλογισμό του πολέμου και από την άλλη την πλύση εγκεφάλου που μας κάνουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας και το πόσο επικίνδυνη μπορεί να γίνει αυτή. Η σύνδεση αυτών των δύο κειμένων γίνεται και από τον ίδιο το συγγραφέα. Αν διαβάσει κανείς το έργο θα γίνει αισθητό ότι ο πόλεμος στον οποίο αναφέρεται είναι προϊόν της πλύσης εγκεφάλου στην οποία μας υποβάλλουν, ένα προϊόν που βασίζεται στη χειραγώγηση στο όνομα των μεγάλων ιδεών. Είναι δύσκολο να πάρεις την απόφαση να ασχοληθείς με τόσο λεπτά ζητήματα. Κάθε φορά όμως που διάβαζα τα κείμενα η θέλησή μου να ανεβάσω μια τέτοια παράσταση μετατρεπόταν σε ανάγκη.
Ποια είναι η σκηνοθετική σας ματιά στο έργο;
Αρχικά προσπάθησα να κατανοήσω το χιούμορ και το σαρκασμό του Βίσνιεκ και στη συνέχεια επιχείρησα να τα μεταφέρω στη σκηνή. Ο Βίσνιεκ μέσα από τη γραφή του μας παρουσιάζει μια ιστορία πέρα ως πέρα αληθινή αλλά με έναν τρόπο σουρεαλιστικό, με έντονο το στοιχείο της υπερβολής. Έτσι λοιπόν σκέφτηκα να τον ακολουθήσω και με τον ίδιο ακριβώς τρόπο να συνθέσω και να παρουσιάσω όλες αυτές τις εικόνες που προκύπτουν από τα κείμενά του.
Στην παράσταση συνδυάζονται πολλά είδη μουσικής θα τολμούσα να πω διαφορετικά μεταξύ τους. Πως καταφέρνετε και τα δένετε μεταξύ τους;
Το αποτέλεσμα που προκύπτει από τις μουσικές συνθέσεις και επιλογές είναι ποικιλόμορφο. Όπως ακριβώς και τα συναισθήματα που προξενεί το ίδιο το έργο. Οι αποφάσεις πάρθηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε κάθε μουσική και τραγούδι που ακούγεται στην παράσταση να εξυπηρετεί θεατρικά την κάθε σκηνή και να συμπληρώνει το λόγο και την κίνηση, χωρίς να αποδυναμώνει το έργο και το νόημά του. Επίσης, αυτό που επιχειρήσαμε ήταν να παντρέψουμε το παρελθόν με το τώρα και αυτό έγινε συνδυάζοντας διαφορετικά είδη ηλεκτρονικής και οργανικής μουσικής, από Dubstep, Trip-Hop, Electronica, Techno, Dance και Blues μέχρι παραδοσιακά τραγούδια και μελωδίες από τη Θράκη έως την Κρήτη.
Πόσο σημαντικός είναι ο χορός και το τραγούδι στη συγκεκριμένη παράσταση;
Η χρήση χορού και τραγουδιού στην παράσταση είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της. Όλα ξεκίνησαν από μια σκηνοθετική οδηγία του Βίσνιεκ: «Οι αφίξεις των ομάδων των ΝΕΚΡΩΝ μπορεί να είναι κομμάτια χορογραφημένα». Αυτή η οδηγία ήταν η αφετηρία μας. Η μουσική και ο χορός είναι δύο είδη τέχνης που δεν χρειάζονται μετάφραση και που μπορείς μέσω αυτών να εκφράσεις τα πάντα. Ο στόχος μας ήταν η μουσική, ο χορός και ο λόγος να λειτουργήσουν μαζί σε ένα σύνολο ολοκληρώνοντας την κάθε εικόνα.
Η μαύρη κωμωδία ως είδος προβληματίζει περισσότερο τον θεατή από κάποιο άλλο θεατρικό είδος;
Δεν το νομίζω. Απλώς μέσα από μια μαύρη κωμωδία μπορείς να παρουσιάσεις ένα πολύ σοβαρό ζήτημα με σαρκασμό και χιούμορ που μπορούν αρκετές φορές να σοκάρουν περισσότερο το κοινό, καθώς εκφράζουν μια ωμή αντιμετώπιση της πραγματικότητας. Αλλά το αν θα προβληματιστεί το κοινό δεν έχει να κάνει με το θεατρικό είδος αλλά με το πόσο ο θεατής είναι έτοιμος να έρθει αντιμέτωπος με ένα θέμα που μπορεί να του αφήσει ένα γλυκόπικρο συναίσθημα.
Πρόκειται για ένα κοινωνικοπολιτικό έργο που εκφράζει την υπαρξιακή αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου. Κατά πόσο το έργο αυτό αντικατοπτρίζει τη δική σας άποψη για τον σύγχρονο άνθρωπο;
Απόλυτα. Διαφορετικά δεν θα είχα και την ανάγκη να ανεβάσω το εν λόγω έργο. Στην παράσταση ακούς να τίθενται από τους ήρωες - νεκρούς στρατιώτες ερωτήματα που προκύπτουν από τις προσωπικές τους φιλοδοξίες, τα πιστεύω τους, τους φόβους τους και τις ανάγκες τους. Αν σκεφτείς για μια στιγμή θα συνειδητοποιήσεις ότι τα ερωτήματα αυτά σου είναι πολύ γνώριμα, γιατί τα ακούς μέσα στην καθημερινότητά σου και αρκετές φορές τα έχεις θέσει και εσύ ο ίδιος στον εαυτό σου.
Ποιοι παράγοντες πιστεύετε ότι επηρεάζουν αυτή την υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου στις μέρες μας;
Πιστεύω ότι ολόκληρη η ζωή μας κυριαρχείται από μια αγωνία για τα πάντα. Είναι μια αγωνία που άλλοτε πηγάζει από οικονομικούς λόγους, όπως η δυσκολία να πληρώσουμε τους λογαριασμούς του σπιτιού μας και άλλοτε φωνάζει το αν μπορεί η χώρα μας να βγει από το πολιτικό αδιέξοδο στο οποίο έχει φτάσει. Είναι μια αγωνία για το πώς τα παιδιά μας μπορούν να μεγαλώσουν σε έναν κόσμο όπου ο ρατσισμός και το bullying έχουν γίνει καθημερινά φαινόμενα, μια αγωνία για το αν θα καταφέρουμε τελικά να επιβιώσουμε.
Πόσο εύκολα μπορεί να περάσει κανείς καλλιτεχνικά τέτοια ζητήματα;
Καθόλου. Θέλει πολλή δουλειά και τρόπο. Είναι ζητήματα τα οποία απαιτούν να τα αντιμετωπίζεις με λεπτότητα και σοβαρότητα. Αλλά όποιο έργο και αν επιλέξεις, οποιαδήποτε θεματολογία και αν έχει αυτό, όλα ξεκινάνε από τη σύλληψη του σκηνοθέτη. Εκείνος θα πρέπει να έχει μια πολύ καθαρή ιδέα στο μυαλό του για το τι θέλει να πει μέσα από το έργο και το ίδιο καθαρός να είναι και ο τρόπος απόδοσης. Έτσι μόνο ο σκηνοθέτης θα μπορέσει να «περάσει» το έργο στους ηθοποιούς και αυτοί με τη σειρά τους θα καταφέρουν να «μυήσουν» σε αυτό στους θεατές.
Ποια είναι τα συναισθήματα που θέλετε να κρατήσει ο θεατής φεύγοντας από την παράσταση;
Ένας θεατής χρειάζεται σε κάθε παράσταση να είναι ελεύθερος να αντιδράσει όπως νιώθει εκείνη τη στιγμή και κανένας δεν πρέπει να προσπαθεί μέσα από τη δουλειά του να τον καθοδηγήσει ή να «εκβιάσει» το γέλιο ή τη συγκίνησή του. Σίγουρα υπάρχουν έργα δραματικά και έργα κωμικά, αλλά μπορεί και σε ένα δραματικό έργο να δημιουργηθεί η ανάγκη να γελάσει κανείς ή σε ένα κωμικό έργο να δακρύσει. Αυτό εξάλλου είναι το θέατρο, ένας ζωντανός οργανισμός που γεννιέται κάθε φόρα που πραγματοποιείται μια παράσταση, οπότε και με τα συναισθήματα που προξενεί συμβαίνει το ίδιο. Αρχικός στόχος της δικής μας παράστασης είναι να προβληματίσει το θεατή και φεύγοντας από το θέατρο να αισθάνεται ότι βγήκε κερδισμένος με αυτό που είδε. Και αν στο δρόμο του γυρισμού για το σπίτι ψελλίσει έστω και ένα στίχο από τα τραγούδια της παράστασης τότε ακόμα καλύτερα.
Περισσότερο σας αρέσει να παίζετε σε μια παράσταση ή να σκηνοθετείτε;
Αυτή την ερώτηση δεν νομίζω να καταφέρω να την απαντήσω ποτέ. Η υποκριτική είναι μια αγάπη που κρατάει περίπου δέκα χρόνια και δεν θα την άλλαζα με τίποτα. Είναι πλέον ανάγκη, μια ανάγκη προσωπικής εκτόνωσης. Είναι μαγικό για λίγες ώρες να ξεχνάς την πραγματικότητα και να μπορείς να ζεις σε έναν άλλο κόσμο. Το μικρόβιο της σκηνοθεσίας μπήκε μέσα μου τα τελευταία δύο χρόνια και μου έχει προσφέρει πολλές χαρές και συγκινήσεις. Είναι πολύ όμορφο όταν βλέπεις τις ιδέες σου να παίρνουν σάρκα και οστά επί σκηνής. Θα είμαι ευτυχής αν καταφέρω να τα ασκήσω παράλληλα. Το ένα συμπληρώνει το άλλο. Η σκηνοθεσία βοηθάει στο να γίνομαι όλο και πιο ευσυνείδητος ως ηθοποιός και η υποκριτική βοηθάει στο να είμαι πιο ανοιχτόμυαλος ως σκηνοθέτης, όσον αφορά τις απαιτήσεις ενός έργου αλλά και τις ανάγκες των ηθοποιών που συμμετέχουν σε αυτό.
Πείτε μας λίγα λόγια για το Vis Motrix Performance Studio.
Ό,τι και να πω για το Vis Motrix είναι λίγο. Είναι ένα όνομα με μια μεγάλη ιστορία, που αρχίζει τη στιγμή που το Vis Motrix ιδρύθηκε ως Ομάδα Χορού από τον Κώστα Γεράρδο. Η νέα του έδρα, όπου μεταφέρθηκε πριν από 2,5 χρόνια, είναι ένας πολύ σημαντικός χώρος πολιτισμού για την πόλη μας, στον οποίο μπορείς να παρακολουθήσεις από μαθήματα χορού μέχρι μαθήματα υποκριτικής και σεμινάρια. Είναι ένας χώρος που στεγάζει μουσικές, χορευτικές και θεατρικές παραστάσεις δίνοντας τη δυνατότητα σε νέους αλλά και παλιούς καλλιτέχνες να παρουσιάσουν αξιόλογες δουλειές.
Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια; Tι άλλο να περιμένουμε από τον Πασχάλη Αραμπατζή;
Επειδή όπως λένε και οι παλιοί «όταν κάνεις σχέδια, ο Θεός γελάει» προσπαθώ να χαίρομαι το τώρα και να απολαμβάνω ξεχωριστά την κάθε δουλειά στην οποία συμμετέχω. Αυτή τη στιγμή τρέχει η παράσταση «Επιστροφή στο σπίτι», την οποία σκηνοθετώ, ενώ παράλληλα παίζω στην παιδική παράσταση «Πινόκιο» του Κάρλο Κολόντι σε σκηνοθεσία Δημήτρη Αδάμη στο θέατρο Αριστοτέλειον. Είμαι πολύ χαρούμενος που είμαι μέρος αυτής της δουλειάς, γιατί αποτελείται από ένα σύνολο υπέροχων συναδέλφων και συνεργατών. Μελλοντικά, θα δούμε. Ιδέες σίγουρα υπάρχουν πολλές, αλλά αυτό που εύχομαι πραγματικά είναι να έχω την τύχη πάντα να συναντώ και να συνεργάζομαι με ωραίους ανθρώπους και μέσα από την κάθε συνεργασία να γίνομαι όλο και καλύτερος σε αυτό που κάνω, είτε είναι η σκηνοθεσία είτε η υποκριτική.
Για περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση: Επιστροφή Στο Σπίτι
Συνέντευξη: Μαρία Γούσιου
Επιμέλεια: Έρη Χριστοφορίδου
